Η πολυφωτογραφημένη Βάθεια, ένας από τους πιο χαρακτηριστικούς οικισμούς της Μάνης, ξεχωρίζει καθώς στέκεται αγέρωχη στην κορυφή ενός ελαιόφυτου λόφου – πλημμυρισμένη από διώροφους και τριώροφους επιβλητικούς μανιάτικους πύργους, το σήμα κατατεθέν της περιοχής – να αγναντεύει το πέλαγο.

Οι πύργοι στη Βάθεια όπως και γενικά στη Μάνη κτίστηκαν κυρίως κατά τον 18ο και 19ο αιώνα, και γνώρισαν την μεγαλύτερη ακμή τους τον 19ο αιώνα. Κατά την περίοδο της μεγάλης φυγής των κατοίκων της επαρχίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο προς τα μεγάλα αστικά κέντρα, οι 800 πύργοι της Μάνης ερημώσαν, πολλοί κατέρρευσαν, αρκετοί αντέχουν μοναχικοί και επίμονοι και ελάχιστοι σώθηκαν και κατοικήθηκαν, όπως αυτοί της Βάθειας που μετά από την παρέμβαση του ΕΟΤ την δεκαετία του 1980, αναστηλώθηκαν και μετατράπησαν σε πανέμορφους παραδοσιακούς ξενώνες.

Οι πύργοι της Μάνης αποτελούν ιδιότυπη στην Ελλάδα κατηγορία λαϊκών αρχιτεκτονικών κτισμάτων. Παρ’ ότι αντίστοιχοι υπάρχουν και σε άλλα μέρη των Βαλκανίων, η πληθώρα τους και η μορφή τους στην Μάνη είναι μοναδικές.

Ο λόγος ύπαρξης τους στη Μάνη δικαιολογείται από την ανάγκη της απόκρουσης των πειρατών, των Τούρκων και των άλλων εισβολέων, αλλά και από το ίδιο το κοινωνικό σύστημα πατριαρχίας που επικρατούσε στην περιοχή, καθώς οι πύργοι ήταν η έδρα των πατριών οι οποίες είχαν μεταξύ τους εξοντωτικές αντιπαλότητες.

Ο πύργος ήταν η έδρα και το σύμβολο ισχύος καθέ πατριάς και το ύψος του εξαρτιόταν από την η αξία της οικογένειας που τον κατείχε. Πολλές φορές ισχυρές οικογένειες δεν επέτρεπαν σε άλλες, λιγότερο σημαντικές, να ανεγείρουν ψηλό πύργο και άλλοτε επέβαλλαν το χαμήλωμα ή την κατεδάφισή του. Ο κάθε πύργος που ανήκε σε μια πατριά προστάτευε όχι μόνο την οικογένεια, αλλά όλο το σόι, που συνήθως έμενε στα γύρω σπίτια και η ανοικοδόμηση του και η φρούρηση του ήταν καθήκον όλης της πατριάς.

Οι μακροχρόνιοι αιματηροί οικογενειακοί ανταγωνισμοί (βεντέτες) είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή πολλών πύργων, καθώς η κατάρρευση ενός πύργου, σηματοδοτούσε συνήθως και της κατάρρευση του οικογενειακού γοήτρου.

Εκτός όμως από τους πύργους που είναι χτισμένοι σε διάφορα στρατηγικά σημεία, στενά και περάσματα – που είναι και οι παλιότεροι και αποβλέπουν στην άμυνα του συνόλου – οι ιδιωτικοί πύργοι που υπάρχουν στη Μάνη, είτε μεμονωμένοι είτε και σε ενότητες δημιουργώντας οικισμούς, με τυπικά παραδείγματα τα χωριά Βάθεια, Κοίτα και Νόμια.

Κατασκευαστικά τα πυργόσπιτα της Μάνης είναι πέτρινα κτίσματα που το ύψος τους φτάνει τα 20 μέτρα και περιλαμβάνουν 4 και 5 ορόφους, με πολύ μικρά ανοίγματα για παράθυρα και πολύ χαμηλές πόρτες (για λόγους ασφάλειας αλλά και στατικότητας). Οι τοίχοι στην βάση τους ξεπερνούσαν το ένα μέτρο πάχος ενώ ψηλότερα φθάναν στους 50 πόντους.

Οι πύργοι ήταν καλά μελετημένοι στη κατασκευή τους με πολεμίστρες (ντουφεκότρουπες), ζεματίστρες (ή καταχιούστριες) και στις γωνιές πετρομάχους. Μνημεία αρχιτεκτονικής – αλήθεια γιατί δεν έχουν ενταχθεί στην Παγκόσμια Κληρονομιά της Ουνέσκο; -, κτίσματα ενός ιδιαίτερου τύπου κοινωνικής οργάνωσης, απτά ίχνη μιας σκληρής ζωής σ’ έναν άγριο τόπο, αλλά και αποτυπώματα ενός βίαιου τρόπου επιβίωσης, οι πύργοι της Μάνης στέκουν αγέρωχα μοναχικοί σαν να θέλουν να μας θυμίσουν τη ματαιότητα της ανθρώπινης ύπαρξης.