Την περασμένη εβδομάδα είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω στο Olive Oil Bar της Gaea μια εντυπωσιακή γευσιγνωσία λαδιού που μ’ έκανε πραγματικά να νιώσω πολύ όμορφα, αλλά και πολύ περήφανος. Γιατί στην καρδιά της Αθήνας, στην πόλη που πήρε το όνομά της από την θεά Αθηνά και που ως δώρο έλαβε την καρπερή ελιά, δημιουργήθηκε το πρώτο Οlive Oil Bar στην Ελλάδα αλλά και στον κόσμο. Μια πρωτιά που την δικαιούταν το Ελληνικό λάδι, το μοναδικό αυτό προϊόν της Ελληνικής γης, – που όλοι μας γνωρίζουμε το πόσο αναξιοποίητο παραμένει ακόμα – και που χάρη στην πρωτοβουλία της Gaea, της πιο πολυβραβευμένης διεθνώς ελληνικής εταιρείας στον τομέα του λαδιού, δίνεται η ευκαιρία να το γνωρίσουν Έλληνες και ξένοι επισκέπτες της πόλης.

Ήταν μια εμπειρία που διήρκεσε γύρω στην μιάμιση ώρα και όπου καθηλωμένοι σε μια διαδραστική γευσιγνωσία μάθαμε πολλά για την ιστορία του ελαιόλαδου, τις ιδιότητές του, τους παλιούς αλλά και τους σύγχρονους μύθους, τα κριτήρια της γεύσης του, αλλά και απολαύσαμε τον γευστικό πλούτο που προσδίδει με την ιδιαίτερη γεύση του στις άλλες τροφές.

Το λάδι και τις ελιές τις αρέσκομαι πολύ και είναι από τα αγαπημένα μου θέματα. Παρενθετικά σας λέω ότι στα ταξίδια μου στην Κρήτη γνώρισα το εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο, που μάλιστα το 90% ανήκει στην κατηγορία του εξαιρετικού παρθένου. Στις μέρες μας, στην Κρήτη, υπάρχει ένας πληθυσμός από 35,5 εκατομμύρια ελαιόδεντρα –κυρίως της κορωνέικης ποικιλίας–, που καταλαμβάνουν το 65% της γεωργικής γης, αποδίδουν γύρω στους 90.000 τόνους ελαιολάδου και καλλιεργούνται από 100.000 περίπου αγροτικές οικογένειες.

Στην Κρήτη και συγκεκριμμένα στις Πάνω Βρούβες στον Δήμο Κολυμπάρι βρίσκεται και το αρχαιότερο ελαιόδενδρο στον κόσμο που έχει ηλικία 3.000- 5.000 ετών και είναι ακόμα καρποφόρο!  Ο κορμός του δέντρου (στην βάση του έχει μέγιστη διάμετρο 4,50 μ και περίμετρο 12,50 μ.) έχει εξαιρετικό ανάγλυφο με ιδιαίτερη αισθητική. Η επιφάνειά του είναι ένα πραγματικό έργο γλυπτικής, καθώς παρουσιάζει διάφορα σχήματα που φαντάζουν με αλλόκοτες μορφές προσώπων και πραγμάτων, ενώ με κότινο από το δέντρο αυτό, που κόπηκε με ειδικές τελετές, στεφανώθηκε ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου ανδρών κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνες Αθήνα 2004.

Eπιστρέφοντας στο θέμα μας, στην γευσιγνωσία του Olive Oil Bar της Gaea στις εγκαταστάσεις της Yoleni’s στο Κολωνάκι, επιβεβαίωσα για άλλη μια φορά το πόσο απαραίτητη είναι η εκπαίδευση των καταναλωτών σε θέματα διατροφής και ειδικά στα εθνικά μας προϊόντα, και πώς η σωστή πληροφόρηση μπορεί να τα κάνει ακόμα πι0 ελκυστικά και ευπώλητα.

Ο υπεύθυνος της παρουσίασης μάς περίμενε στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του Olive Oil bar της Gaea που έμοιαζε κάτι μεταξύ bar και σπιτικής κουζίνας. Ατμόσφαιρα ζεστή, η παρουσία του ξύλου έντονη και οι οθόνες έτοιμες για την ενημέρωση. Πρώτα παίχτηκε ένα εξαίρετο video της Gaea γυρισμένο στην Κρήτη που αφορούσε την ελιά. Μόλις τελείωσε η προβολή, οι συμμετέχοντες συμφωνήσαμε ότι το συγκινησιακό μήνυμα είχε δοθεί με το καλύτερο τρόπο και το video μάς είχε κλέψει την καρδιά.

Ακολούθως άρχισε η ενημέρωση για τον “κόσμο του λαδιού”. Οι πληροφορίες από τις οθόνες και τον εισηγητή ήταν καταιγιστικές αλλά με εύληπτο τρόπο δοσμένες και εμείς, άλλοι βαστάγαμε σημειώσεις, άλλοι μαγνητοφωνούσαν κι άλλοι απομνημόνευαν. Και τι δεν μάθαμε:

Από την ιστορία μάθαμε ότι η ελιά αποτελούσε ανέκαθεν σύμβολο ευημερίας, ειρήνης, γονιμότητας και ευφορίας. Στην Ελλάδα, τα πρώτα ίχνη ελιάς εντοπίστηκαν σε ανασκαφές στη Σαντορίνη και τη Νίσυρο, όπου βρέθηκαν απολιθωμένα φύλλα ηλικίας πενήντα χιλιάδων ετών. Κατά τον Γάλλο ερευνητή Πωλ Φωρ, οι Κρήτες της νεολιθικής εποχής ήταν αυτοί που μεταμόρφωσαν τις άγριες ελιές σε καλλιεργήσιμα δέντρα. Έτσι, η πρώτη συστηματική καλλιέργεια της αγριελιάς γίνεται το 2000 π.Χ. στην Κρήτη, με το λάδι και την ελιά να καταλαμβάνουν σημαντική θέση στην οικονομία, την καθημερινή ζωή αλλά και τις θρησκευτικές τελετές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα μεγάλα πήλινα δοχεία (πιθάρια) όπου αποθηκευόταν το λάδι διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα στην αρχαία Κνωσό και τη Φαιστό. Στα ανάκτορα της Αρχαίας Φαιστού μπορεί κανείς να δει τμήματα ενός υποτυπώδους ελαιουργείου. Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι ο πλούτος και η οικονομική άνθηση της Κρήτης κατά τη Μινωική εποχή (3500 π.Χ.-1000 π.Χ.) οφείλονταν στο εμπόριο του κρητικού ελαιόλαδου. Καλύτερος πελάτης των κρητικών αρωματικών λαδιών ήταν η Αίγυπτος, που τα παραλάμβανε από τα πλοία που τα μετέφεραν μέσα σε ειδικά κατασκευασμένους ψευδόστομους αμφορείς.

Ο κλάδος ελιάς ήταν σύμβολο ειρήνης, σοφίας και νίκης. Το δέντρο ήταν ιερό, αφιερωμένο στη θεά της σοφίας Αθηνά, και το κλαδί της αγριελιάς (κότινος) έστεφε τους νικητές των Ολυμπιακών Αγώνων. Από τον 10ο π.Χ. αιώνα η ελιά και το λάδι γίνονται αντικείμενο μελέτης. Φιλόσοφοι και θεραπευτές περιγράφουν τις ιαματικές τους ιδιότητες, ο Αριστοτέλης ανάγει την ελαιοκομία σε επιστήμη, ο Σόλων, ο πρώτος νομοθέτης της Αθήνας, θεσπίζει νόμο για την προστασία του ελαιόδεντρου, ενώ ο Ιπποκράτης αναγνωρίζει πρώτος τις ευεργετικές ιδιότητες του ελαιόλαδου και το συνιστά για τα έλκη, τους μυϊκούς πόνους και άλλες ασθένειες.

Στους πρώτους πίνακες που παρουσιάστηκαν στις οθόνες, ενημερωθήκαμε για το ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη μεγαλύτερη ελαιοπαραγωγός χώρα παγκοσμίως, με μέσο όρο παραγωγής τους 240.000 τόνους, έναντι 1.500.000 τόνων της Ισπανίας και 500.000 τόνων της Ιταλίας. Βέβαια εμείς αναλογικά έχουμε το μεγαλύτερο ποσοστό (80%) παραγωγής extra παρθένου ελαιόλαδου έναντι της Ιταλίας (50%) και της Ισπανίας (20%). Η εγχώρια κατανάλωση απορροφά το 50% της παραγωγής και οι υπόλοιποι 120.000 τόνοι εξάγονται, οι μεν 30.000 τόνοι –περίπου το 1/4– σε μορφή τυποποιημένου λαδιού, ενώ δυστυχώς τα 3/4 εξάγονται ως χύμα. Μόλις τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα ξεκίνησε να τυποποιεί και να εξάγει τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδά της, τα οποία μέχρι και σήμερα τα αξιοποιούν οι γείτονές μας Ιταλοί.

Στην κατανάλωση λαδιού ωστόσο, οι Έλληνες είμαστε πρώτοι, με περισσότερα από 17 λίτρα κατ’ άτομο ετησίως, έναντι 11 των Ισπανών, 9 των Ιταλών, 1,5 των Γάλλων και λιγότερο από ένα λίτρο των Βορειοευρωπαίων. Βέβαια, από τους Έλληνες, πρωταθλητές είναι οι Κρητικοί με τα 25 λίτρα κατά άτομο τον χρόνο, γεγονός που κάνει τους ξένους να απορούν, όπως ο ερευνητής Ancel Keys: «Πόσο λάδι τρώνε, Θεέ μου!» σχολίαζε καθώς έβλεπε την πράσινη σαλάτα να κολυμπάει στο ελαιόλαδο.

Μετά από τα ιστορικά και τα στατιστικά ποσοτικά στοιχεία περάσαμε στο πεδίο των γευστικών δοκιμών όπου αναλύθηκαν οι ιδιότητες του ελαιολάδου, δηλαδή το φρουτώδες, το πικρό και το πικάντικο. Ο εκπαιδευτής μάς σέρβιρε τα ποτήρια με το τοπ ελαιόλαδο της Gaea και μας έδωσε τις απαραίτητες συμβουλές για να το γευτούμε, να εντοπίσουμε τα χαρακτηριστικά του και να το απολαύσουμε.

Ακολούθησε το τεστ της πατάτας, το μοναδικό Ηot Potato Test. Μια λαχταριστή πατάτα σου έρχεται στο πιάτο σου, για να την δοκιμάσεις μόνη της και κατόπιν με λάδι. Το σύστημα είναι να την καθαρίσεις από τα φλούδια και να την κάνεις πουρέ. Εγώ ακολούθησα τον δικό μου τρόπο. Την άνοιξα και την επεξεργάστηκα όπως τρώνε οι Κρητικοί την οφτή πατάτα. Δηλαδή χρησιμοποιούν το περίβλημα ως πιατάκι – άσε που πολλοί, όπως κι γω, τρώμε και το περίβλημα, δηλαδή τα φλούδια.

Δεν θέλει και πολλά για να καταλάβει κανείς ότι το ελαιόλαδο όχι μόνο εμπλουτίζει την πατάτα με την γεύση του, αλλά αναδεικνύει και τη γεύση της περισσότερο, πόσο μάλλον αν προσθέσεις αλάτι αφρίνα και φρέσκια ρίγανη.

Το τεστ των γεύσεων συνεχίζεται με την τομάτα, την φέτα, την ελιά όπου επιβεβαιώνεται ότι το λάδι λειτουργεί ως πολλαπλασιαστής και χημικός καταλύτης της γεύσης διάφορων τροφών. Έτσι συνειδοποιήσαμε γιατί εμείς ασυνείδητα βάζουμε λάδι (για μας τους Έλληνες όταν λέμε λάδι εννοούμε ελαιόλαδο) παντού! Η κορύφωση αυτού του παιγνιδιού έγινε όταν προσθέσαμε ελαιόλαδο σ’ ένα γλυκό (μυστικό) όπου η γεύση του απογειώθηκε!

Ακολούθησε η ενημέρωση για τις θρεπτικές ιδιότητες του ελαιολάδου, αλλά και η κατάρριψη διάφορων κακών μύθων για τη χρήση του ελαιόλαδου, όπου φυσικά δεν έδειξα ιδιαίτερο ενδιαφέρον γιατί είχα παρασυρθεί από το γήτεμα της γεύσης.

Όσοι θα παρακολουθήσουν σχολαστικά την “παράδοση του δασκάλου” θα μάθουν για τα αντιοξειδωτικά χαρίσματα του ελαιολάδου, για τις φενόλες, την ελαιοκανθάλη για τα ω3 και τα ω6, για το “ελληνικό διατροφικό παράδοξο”, για τα Myth Busters (το ελαιόλαδο δεν συνίσταται για τηγάνισμα, είναι παχυντικό, κλπ) και τέλος για το πώς το ελαιόλαδο είναι το πλέον υγιεινόν λίπος.

Για τις αρετές του ελαιόλαδου έχουν λεχθεί πολλά, οι δε μελέτες γύρω από τη σημασία του στη διατροφή είναι εκατοντάδες. Το ελαιόλαδο είναι άλλωστε το πιο μεγάλο μυστικό της κρητικής διατροφής και της κρητικής μακροζωίας.

Εγώ βαστώ από ένα πρόσφατο ταξίδι μου στην Κρήτη, μια κρητική παροιμία που μου την είπε ένας γέροντας στ’ Ανώγεια -χαμογελώντας πονηρά- εξυμνώντας τη σημαντικότερη αρετή του θείου αυτού δώρου για τους ανθρώπους: “Πιές λάδι κι έλα βράδυ!»

Τα σεμινάρια Olive Oil Bar από την Gaea γίνονται – κατόπιν κράτησης – από Τρίτη μέχρι και Κυριακή, στις 11.30 π.μ. και στις 5.30 μ.μ. (5 άτομα μίνιμουμ, € 24 το άτομο), και περιλαμβάνουν στοιχεία για τα οφέλη του ελαιόλαδου, γευσιγνωσία σε ποτήρι/hot potato test, συγκριτική δοκιμή προϊόντων με και άνευ ελαιόλαδου και κλείνουν με μια γλυκιά έκπληξη. Τις ίδιες ημέρες, στις 8.30 μ.μ., υπάρχει η δυνατότητα – επίσης κατόπιν κράτησης – ενός δείπνου/σεμιναρίου γευσιγνωσίας (5 άτομα μίνιμουμ, € 55 το άτομο), πάντα με το ελαιόλαδο στο επίκεντρο, συνοδεία τεσσάρων κρασιών του κτήματος Γεροβασιλείου ή της μπύρας Νήσος. (Σόλωνος 9, Κολωνάκι, 2122223600).

H εμπειρία είναι εντυπωσιακή και η περηφάνεια μεγάλη. Και μην ξεχνάμε την υπογραφή στην ούγια!