Καλεσμένος από τον Δήμο της Κύθνου, το Δικτύο Αειφόρων Νήσων Δάφνη  και το Ενεργειακό & Περιβαλλοντικό Γραφείο Αιγαίου για μιά Διεθνή συνάντηση που έγινε στις 9-6-2017 με στόχο τις πολιτιστικές διαδρομές και τον βιώσιμο Τουρισμό στην Κυθνο είχα – μαζί με όλους τους προσκαλεσμένους – την ευκαιρία να  ξαναζωντανέψω τις εικόνες που είχα για το νησί σε ένα διήμερο στην Κύθνο. Η πρώτη επίσκεψη αφορούσε το εντυπωσιακά μεγάλο σπήλαιο Καταφύκι  όπου εδώ διαμορφώθηκε η μεγάλη εξορρυκτική και μεταλλευτική περιπέτεια της Κύθνου στα τέλη του 19ου αιώνα.

Το πρωινό πρόγραμμα όλων των συνέδρων περιελάμβανε μια εκδρομή στο Βρυόκαστρο, που θα συνδιαζόταν μ’ έναν περίπατο σε μονοπάτια της Κύθνου. Η διαδρομή ήταν πολύ ενδιαφέρουσα γιατί γνωρίσαμε από κοντά τις ξερολιθιές του νησιού που φημίζονται για την ιδιαιτερότητά τους και την αισθητική τους, καθώς και τον ρόλο τους να οργανώσουν τον χώρο και να διαμορφώσουν τις καλλιεργήσιμες λωρίδες γης, τις λεγόμενες πεζούλες ή αναβαθμίδες

Το Βρυόκαστρο είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος του νησιού, στη δυτική ακτή, λίγο βορειότερα από το λιμάνι του Μέριχα, με συνεχή κατοίκηση από τα προϊστορικά χρόνια. Ταυτίζεται με την πόλη της αρχαίας Κύθνου (Κλασική, Ελληνιστική, Ρωμαϊκή περίοδος), από την οποία σώζονται τμήματα του ογκώδους τείχους και πολλών κτιρίων, ενώ στην κορυφή του λόφου έχει εντοπιστεί η οχυρωμένη ακρόπολη με θεμέλια ναών, ένας από τους οποίους πρέπει να ανήκε στη θεά Αφροδίτη. Λίγο βορειότερα βρέθηκε και το νεκροταφείο της πόλης. Τα σπουδαία ευρήματα από ασύλητους τάφους (ξεπερνούν τα 1500) θα τοποθετηθούν στο υπό κατασκευή νέο Αρχαιολογικό Μουσείο στην Χώρα της Κύθνου.

Η επίσκεψη στους δυό ορεινούς οικισμούς του νησιού την Χώρα και την Δρυοπίδα προκαλεί εξαιρετικές εντυπώσεις γιατί είναι δυό πολύ καθαροί και καλοδιατηρημένοι οικισμοί με τα αποτυπώματα της φροντίδας και της νοικοκυροσύνης να φαίνονται παντού.

Οι οικισμοί είχαν αρχή και τέλος κι αμέσως μετά άρχιζαν τα χωράφια, τα κτήματα διαμορφώνοντας μιά ισορροπία οικισμού και εξοχής ξεκάθαρη και πολύ όμορφη. Ασβεστωμένες πλάκες παντού και σε κάθε ευκαιρία πολλές γλάστες με μυρουδικά.

Βέβαια το πιό ιδίομορφο στοιχείο των οικισμών ήταν τα ζωγραφιστά πλακόστρωτα των απλών γυναικών, που μας έκλεψαν την καρδιά, έχοντας μιά αφαιρετικότητα και μιά εκφραστικότητα γραφίστα περιοπής!

Ακολούθησε επίσκεψη στα περίφημα Λουτρά που ακόμα και σήμερα λειτουργούν και εξυπηρετούν όσους ενδιαφέρονται.

Οι ιαματικές θερμές πηγές της Κύθνου στα Λουτρά είναι γνωστές από παλιά για αυτό και το νησί λέγεται Θερμιά. Την σπουδαιότητα και τον θεραπευτικό χαρακτήρα των θερμών πηγών της Κύθνου διαπίστωσαν πρώτοι οι Γερμανοί γιατροί που ήρθαν στην Ελλάδα μαζί με τον Όθωνα. Η βασίλισσα Αμαλία προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημά της να τεκνοποιήσει, αναζητούσε σε όλη την Ελλάδα το κατάλληλο ιαματικό νερό και λέγεται ότι της Κύθνου θεωρήθηκε ιδανικό για την υπογονιμότητα.

Το 1836 έφθασε στην Κύθνο ο βασιλικός αρχιτέκτονας Christian Hansen, ο οποίος έφτιαξε τα σχέδια του συγκροτήματος των ιαματικών λουτρών μαζί με τον βοηθό του Laurent, ο οποίος και ανέλαβε την εκτέλεση των σχεδίων. Το κτίσμα του Υδροθεραπευτηρίου ολοκληρώθηκε το 1857 και λίγο αργότερα το παρακείμενο κεραμοσκεπές νεοκλασικό κτίριο με σχέδια του Ernest Ziller. Στο Υδροθεραπευτήριο υπάρχουν ακόμα και σήμερα οι μαρμάρινοι μασίφ λουτήρες που κατασκευάστηκαν προκειμένου να κάνει το μπάνιο του, το βασιλικό ζεύγος.

Εγώ έκανα το μπάνιο μου και ελπίζω σύντομα να βρεθεί ο επενδυτής να αναλάβει τα Λουτρά και το παρακείμενο Ξενία και δώσει μιά μεγάλη πνοή στον Τουρισμό του Νησιού. Μέχρι τότε ας είναι καλά η Ιώαννα Μαρουλή που επί τριάντα χρόνια είναι ο διαχειριστής των ιαματικών λουτρών και φυσικά  και μια λαϊκή ζωγράφος που αφήνει παντού τ’ αποτύπωμά της.

Όταν ρωτήσεις για καλό φαγητό στο νησί οι πλειοψηφία θα σου συστήσει το “Χάρτινο Καράβι”. Δυό νέα παιδιά ο Αλέξανδρος Αγγελής και οι Αφροδίτη Λυμπεροπούλου επέλεξαν στην Κύθνο να κάνουν το όνειρό τους, παρέλαβαν ένα παλιό καφενείο στην Δρυοπίδα και φτιάξαν ένα πολύ καλό εστιατόριο που θα το ζήλευαν τα καλύτερα Κυκλαδονήσια. Έχοντας δουλέψει σε πολλές κουζίνες ως σεφ ο Αλέξανδρος κατέχει την τέχνη της μαγειρικής και το αποδεικνύει με τα πετυχημένα πιάτα του όπως  ριζότα, ψαρονέφρια, κότσια.  Συμβουλή μου. Να δώσει ακόμα πιο πολλή έμφαση στην μετεξέλιξη της  ντόπιας κουζίνας. Το τυράκι της Κύθνου… φρέσκο, ανάλατο όπως το λένε στην Κύθνο (η αντίστοιχη τυροβολιά της Μυκόνου) έχει δυνατότητες να δημιουργήσει πολλά ενδιαφέροντα πιάτα!

Δοκιμάσαμε την παραδοσιακή συνταγή των σφουγγάτων -καμία σχέση με το σφουγγάτο της Σαντορίνης και της Λέσβου, φαγάκια μαγειρευτά με κολοκύθια-. Τα σφουγγάτα είναι ο πρεσβευτής της κυθνιώτικης κουζίνας και τα σωστά γίνονται από ξινό τυρί (όπως το λεν στη Χώρα) ή ανάλατο ή φρέσκο (όπως το λεν στην Δρυοπίδα). Μοιάζει με την μυζήθρα, αλλά φτιάχνεται από γάλα κατσίκας και όχι από τυρόγαλο και είναι πολύ πιο νόστιμο…θυμίζοντας κάπως ξυνομηζύθρα. Είναι ίσως το νοστιμότερο τυράκι των Κυκλάδων, απόγονος του Κυθνίου Τύρου που είχε ενθουσιάσει τόσους και τόσους καλοφαγάδες της Αρχαιότητας (Αριστοτέλης, Διογένης ο Λαέρτιος, Πλίνιος κλπ.).

Τα πραγματικά σφουγγάτα τα δοκιμάσαμε στην Οφιούσα στην Παναγιά την Κανάλα από τον Γιάννη Κολλάρο, έναν Αθηναίο επιχειρηματία που εδώ και είκοσι χρόνια παράτησε τις δουλειές του στην Αθήνα και ήρθε να βρει την υγειά του στο νησί! Η συνταγή των σφουγγάτων είναι σχετικά απλή  ( 1 κιλό ανάλατο θερμιώτικο τυρί, 3-4 αυγά, 1 κουτάλι αλεύρι, αλάτι και τηγάνισμα σε ελαιόλαδο) αλλά το δύσκολο είναι βρεις το σωστό τυρί. Το θερμιώτικο τυράκι εδώ το δοκίμασα και σ’ έναν εξαιρετικό τάκο με την πιό νόστιμη κάπαρη που έχω φάει. Μαζεύει 50 κιλά το χρόνο ο Γιάννης και την προσφέρει άφθονα.

Σχετικά με το κρασί τα πράγματα είναι πολύ ευχάριστα για την Κύθνο αφού το νησί εμφιάλωσε τα πρώτα του κρασιά. Το  “Κτήμα Γονιδάκης” είναι ο δημιουργός τους και το αμπέλι έχει 45  ενιαία στρέμματα στην περιοχή Λουτρά και οι πρώτες ετικέτες ήταν μονοποικιλιακές, στα λευκά το Ασύρτικο και το Ποταμίσιο και στα ερυθρά το Μαυροτράγανο και το Ψαροσύρικο, μια ποικιλία που βρίσκεται μόνο στην Κυθνο. Την κτήμα επισκέψιμο, δουλειά πολλή, οι πρώτες εντυπώσεις ιδιαίτερα ενθαρρυντικές και τα όνειρα ακόμα περισσότερα.

Κλείνοντας το διήμερο στην Κύθνο, δεν θα μπορούσα, εκτός από τις θερμές  εντυπώσεις από το νησί, να μην αναφερθώ και σ’ αυτό καθ’ εαυτό το γεγονός που προκάλεσε το ταξίδι.

Το Δίκτυο Αειφόρων Νήσων Δάφνη, το Ενεργειακό και Περιβαλλοντικό γραφείο Αιγαίου και ο Δήμος Κύθνου,  μ’ αυτήν την διεθνή συνάντηση επιχείρησαν να συνοψίσουν το σχέδιο που έχουν προετοιμάσει για την ανάπτυξη των πολιτιστικών διαδρομών του νησιού και να ανταλλάξουν ιδέες και προτάσεις με φορείς και μελετητές από αντίστοιχα ελληνικά και ξένα παραδείγματα. Τόσο οι εκπρόσωποι των διοργανωτών όσο και οι ομιλητές συμφώνησαν ότι η Κύθνος  έχει, για πολλούς λόγους, την δυνατότητα  να ακολουθήσει με επιτυχία ένα πρόγραμμα ήπιας τουριστικής ανάπτυξης που θα στηριχθεί σε συγκεκριμένες επί μέρους δράσεις αξιοποιώντας όλο το πολιτιστικό απόθεμα του νησιού.