Ανήμερα πρωτοχρονιάς, είπα να κάνω ένα δώρο στον εαυτό μου. Ξυπνώντας πρωί-πρωί, όπως πάντα, συνοδεία του σκύλου μου, του Ζορμπά – ένα μπαστάρδικο από δεκάδες ράτσες, που το βρήκα δυό μηνών δίπλα σε κάδο σκουπιδιών μέσα στο καταχείμωνο στην Πάρο – κάναμε τον πρωινό μας περίπατο γύρω από την Ακρόπολη. Είναι μια καθημερινή πολυτέλεια, που αυτή τη φορά λογω εορτής θα γινόταν σε πιό αργούς ρυθμούς, μάλιστα όχι σαν Αθηναίος που γνωρίζει την πόλη του, αλλά ως ένας  ξένος που την πρωτοανακαλύπτει και την ερωτεύεται. Η βόλτα που συνήθως διαρκεί μισή ώρα, αυτή τη φορά ξεπέρασε το δίωρο. Όση ώρα χρειαζόταν για να ξανακάνω 2500 χρόνων ταξίδι, αλλά και να είμαι στην ώρα μου, στην κοπή της βασιλόπιτας της ανδροπαρέας μας, στο καφέ Μελίνα στις 10.00

Βγαίνοντας από την πόρτα του σπιτιού μου, πρώτη εικόνα ένα graffiti ανάμεσα σε δυό κλειδαμπαρωμένες πόρτες.

Η οδός Διογένους, απ’ όπου ξεκινά το ταξίδι είναι ένας μικρός πεζόδρομος που έχει χαρούμενα  χρώματα από τα ταπεινά Παλιοαθηναϊκά σπίτια.

Στην πλατεία του Πλατάνου βρίσκεται η ομώνυμη ιστορική ταβέρνα Πλάτανος, που είναι περίζητητη τους καλοκαιρινούς μήνες για την παχειά σκιά της και το χειμώνα για τα χοντρά μακαρόνια της με σάλτα κοκκινιστού.

Αμέσως μετά φτάνουμε στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη που εγκαινιάστηκε το 1991 και περιέχει μια συλλογή από 1200 ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα, από τον 18ο αιώνα ως τις μέρες μας, καρπό 40χρονης έρευνας και μελέτης του μουσικολόγου Φοίβου Ανωγειανάκη. Η δωρεά του στο ελληνικό δημόσιο  στεγάστηκε  στο παλαιό αρχοντικό Λασσάνη, του 1840,  δίπλα στη Ρωμαϊκή Αγορά.

Με το όνομα Αέρηδες καθιερώθηκε να λέγεται αρχαίο μνημείο που βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Ακρόπολης, στον χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς. Η επίσημη ονομασία του είναι Ωρολόγιο του Κυρρήστου και θεωρείται πως το ανήγειρε ο Ανδρόνικος ο Κυρρήστης -που χάρισε το όνομά του και στην ομώνυμη οδό. Πρόκειται για οκταγωνικό μαρμάρινο περίκλειστο κτίριο όπου στις ισάριθμες μετόπες του φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, εξ ου και η ονομασία «Αέρηδες». Σήμερα η τριγύρω συνοικία λέγεται Αέρηδες.

Μάρκου Αυρηλίου και Λυσσίου  βρίσκονται πολύ όμορφα αρχοντικά με θέα την Ρωμαϊκή αγορά και τους Αέρηδες.

Η Ρωμαϊκή Αγορά κτίστηκε τον 1ο αιώνα π.Χ. μεταξύ 19 και 11 π.Χ. από τους Ρωμαίους, στη συγκεκριμένη τοποθεσία, επειδή βρίσκεται σε ένα στρατηγικό σημείο ανάμεσα στην Ακρόπολη, το σημαντικότερο θρησκευτικό και συμβολικό χώρο της πόλης και την Αρχαία αγορά, το κέντρο της εμπορικής και πολιτικής ζωής της εποχής λίγα μέτρα πιο κάτω.  Η αγορά κατασκευάστηκε με τη χρηματοδότηση του Αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου.

Τα περισσότερα κτίρια της Πλάκας εξαγοράστηκαν από το υπουργείο Πολιτισμού και στέγασαν δεκάδες Αρχαιολογικές εφορείες.

Η οδός Κλεψύδρας κι η παράλληλός της, οδός Μνησικλέους με τα ανηφορικά σκαλάκια τους σε οδηγούν, στον περιφερειακό της Ακρόπολης.

Στην οδό Θρασυβούλου, κάθετη στην Κλεψύδρας, μαζί με τα νεοκλασικά αρχοντικά συναντάει κανείς και κάποια περήφανα Παλιοαθηναϊκά σπίτια.

Πιο κάτω τα γραφεία της Πανελλήνιας Ένωσης Υπαλλήλων Φύλαξης Αρχαιοτήτων πνιγμένα από graffiti, ενώ τα παραπέρα είναι πιο όμορφα και οπωσδήποτε πιo φιλοσοφημένα:

“Βγείτε, πιείτε πολύ να μεθύσετε, να ξεχάσετε τους πρώην, τους νυν, μέλλοντες και τους συντελεσμένους μέλλοντες!”

 

Παραδίπλα ένα από τα ομορφότερα αρχοντικά της Πλάκας, μόλις ανακαινισθέν.

Η Αρχαία Αγορά της Αθήνας είναι ο ανοικτός χώρος που βρίσκεται βορειοδυτικά της Ακρόπολης και στην Αρχαιότητα αποτελούσε διοικητικό, φιλοσοφικό, εκπαιδευτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό και κυρίως το οικονομικό κέντρο της πόλης. Την Αρχαία Αγορά διέσχιζε η οδός των Παναθηναίων από την οποία διερχόταν η μεγάλη πομπή προς την Ακρόπολη, ανάμεσα από τη στοά Αττάλου και στο βάθος το ναό του Ηφαίστου.  Ο τελευταίος γνωστός σήμερα ως Θησείο, είναι ο καλύτερα σωζόμενος αρχαίος ελληνικός ναός. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 449 π.Χ. και ολοκληρώθηκε το 444 π.Χ.. Είναι δωρικός περίπτερος εξάστυλος με 13 κίονες σε κάθε μακριά πλευρά, μιά δημιουργία του Ικτίνου από πεντελικό μάρμαρο.

Οι πρώτες ανασκαφές του χώρου της αρχαίας αγοράς ξεκίνησαν τον 19ο αιώνα από την Αρχαιολογική Εταιρεία και από Γερμανούς αρχαιολόγους. Η συστηματική όμως ανασκαφική αρχαιολογική έρευνα ξεκίνησε από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών το 1931 μέχρι το 1941, (α΄ περίοδος), από το 1946 μέχρι το 1960, (β΄ περίοδος), το 1969 (γ΄ περίοδος) και από το 1980 που συνεχίζει μέχρι σήμερα. Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας αγοράς της Αθήνας  λειτουργεί από το 1957, εποπτεύεται σήμερα από την Ελληνική Αρχαιολογική Υπηρεσία που υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Η οδός Θεωρίας είναι ο μοναδικός δρόμος ανάμεσα στην Αρχαία Αγορά και τον περιξ της Ακρόπολης χώρο που συνδέει την ΒΔ Πλάκα με την είσοδο της Ακρόπολης. Δυστυχώς τον δρόμο αυτό δεν πρόλαβε ο Πικιώνης για να αφήσει τα ίχνη του.

Ο βράχος του Αρείου Πάγου στην αρχαιότητα ήταν αφενός, τόπος της Βουλής του Αρείου Πάγου οι αρμοδιότητες του οποίου ήταν η εκδίκαση υποθέσεων φόνων εκ προμελέτης, εμπρησμών και ιεροσυλιών, και αφετέρου θρησκευτικός.  Περίπου το 51 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος οδηγήθηκε στον Άρειο Πάγο, όπου και κήρυξε για πρώτη φορά τον Χριστιανισμό στους Αθηναίους. Από το κήρυγμά του εκείνο φαίνεται να προσηλύτισε δύο ακροατές, τον επιφανή  Διονύσιο Αρεοπαγίτη και τον σημερινό προστάτη Άγιο της Αθήνας, που κατά την παράδοση ήταν και ο πρώτος επίσης της πόλης, και μία γυναίκα, τη Δάμαρη. Μια επιγραφή πάνω στον βράχο αναφέρεται στο γεγονός της ομιλίας του Απόστολου Παύλου.

Από δω και πέρα αρχίζει η κάθοδος – αντιστροφή πορεία για την άνοδο στην Ακρόπολη που βρίσκεται απέναντι από τoν Άρειο Πάγο – προς την Διονυσίου Αεροπαγίτου. Το διάσημο και ελάχιστα γνωστό στους Έλληνες, έργο του  σπουδαίου αρχιτέκτονα, ακαδημαϊκού και καλλιτέχνη Δημήτρη Πικιώνη (1887 – 1968), που είναι η διαμόρφωση των χώρων γύρω από την Ακρόπολη και τον λόφο του Φιλοπάππου, τα οποία είχαν χαρακτηριστεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο και έργο τέχνης παγκοσμίου ενδιαφέροντος.

Το μεγάλο αυτό έργο γύρω από την Ακρόπολη δημιούργησε ο Πικιώνης έπειτα από πρόσκληση της τότε πολιτικής ηγεσίας, και ειδικά του πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Καραμανλή, που είχε επιδείξει προσωπικό ενδιαφέρον από την εποχή που ήταν υπουργός Δημοσίων Έργων. Δεκαετία του 1950 και ο χώρος γύρω από την Ακρόπολη ήταν μπάζα, ενώ εκείνη την εποχή προχωρούσαν οι αποκαταστάσεις του Ηρωδείου και της Αρχαίας Αγοράς. Λέγεται ότι ο Καραμανλής είπε με την χαρακτηριστική σερραίικη προφορά του, στον Πικιώνη: “Θέλω να μου φτιάξεις, το χώρο γύρω από την  Ακρόπολη, νά ναι ωραίος και να μ’ αρέσει!”.  Το έργο Πικιώνη, τότε, θα υπηρετούσε τον στόχο της τουριστικής ανάπτυξης και προβολής της Αθήνας, και αργότερο συνδέθηκε με το Φεστιβάλ Αθηνών και τη σπουδαία καλλιτεχνική κίνηση πριν από τη δικτατορία.

Το έργο περιλαμβάνει δύο κύριες  διαδρομές, που ξεκινούν σχεδόν αντικριστά στη συμβολή Διονυσίου Αρεοπαγίτου και Αποστόλου Παύλου. Η μία ανεβαίνει βόρεια το λόφο της Ακρόπολης ως το ιερό της Αθηνάς. Η άλλη απομακρύνεται απ’ αυτόν δημιουργώντας δυο όμορφες θεάσεις  του: μια πρώτη στου Λουμπαρδιάρη, όπου ξεπροβάλλει για μοναδική φορά μετωπικά η κύρια όψη του Παρθενώνα, και μια δεύτερη στο Άνδηρο.

Τα πλακόστρωτα του Πικιώνη ομοιάζουν με κέντημα, σφυροκοπημένα (για να μην γλυστρούν) μάρμαρα διαφορετικών διαστάσεων σε κανονικές (ορθογώνιες)  και ακανόνιστες μορφές, διαφορετικών μεγεθών, σε συνδιασμό με τμήματα από γυμνό σκυρόδερμα, έγιναν κάτω από την καθημερινή του παρακολούθηση του αρχιτέκτονα και τη συνεργασία φοιτητών του Πολυτεχνείου με έμπειρους τεχνίτες.

Στη διαμόρφωση του πεζοδρόμου του Πικιώνη πρωταγωνιστεί το φυσικό τοπίο της Αττικής. Η μικροκλίμακα, η αδρότητα των υλικών και τα γεωμετρικά σχέδια της πλακόστρωσης εναρμονίζονται με το βραχώδες έδαφος, το φυσικό ανάγλυφο και τις χαμηλές φυτεύσεις του περιβάλλοντος τοπίου. Στη χάραξη της διαδρομής κυριαρχούν οι  οπτικές προοπτικές φυγές και τα παιγνίδια της απόκρυψης και αποκάλυψης της θέας προς την Ακρόπολη. Χαρακτηριστική είναι η διαμόρφωση του χώρου στο εκκλησάκι του Λουμπαρδιάρη, όπου το ξύλινο στέγαστρο του μικρού καφενείου καδράρει τη μετωπική θέα προς τον βράχο.

Οι πεζόδρομοι και η διαμόρφωση του φυσικού περιβάλλοντος  του Πικιώνη στα τέλη της δεκαετίας του 50,  σε συνδιασμό με τα έργα του 2000,  δημιούργησαν ένα πολύ υψηλού επιπέδου φυσικό και πολιτισμικό τοπίο που αποτελεί το κορυφαίο παράδειγμα αρχιτεκτονικής έκφρασης της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Η Διονυσίου Αρεοπαγίτου και η Αποστόλου Παύλου, οι συνεχόμενοι αυτοί δρόμοι διασχίζουν τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της πρωτεύουσας από την πύλη του Αδριανού, την Ακρόπολη ως το Θησείο, και αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, ένα project που υλοποιήθηκε στην αρχή του 21ου αιώνα εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων  (αρχιτέκτονες Πλειάς / Δ. Διαμαντόπουλος, Ο. Βιγγόπουλος, Κ. Γκιουλέκα – Α. Ζέρβας – Κ. Παλυβού – Μ. Καλτσά, Δ. Πανάγος, Β. Παπανδρέου) .  Ένας από τους ομορφότερους πεζοδρόμους της Ευρώπης, που συνετέλεσε – μαζί με τη λειτουργία του Μουσείου της Ακρόπολης – ώστε  η ευρύτερη περιοχή της Ακροπόλεως έχει μετατραπεί στον πιο δημοφιλή δημόσιο χώρο πόλης.

Το Θέατρο του Ηρώδη του Αττικού, ευρύτερα γνωστό ως «Ηρώδειο», βρίσκεται στη Νότια κλιτύ της Ακρόπολης, επί Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Χτίστηκεμε από τον Ηρώδη τον Αττικό κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., για μουσικές εκδηλώσεις κυρίως και για τον λόγο αυτό ονομάστηκε Ωδείο. Ο χώρος που προοριζόταν για το κοινό είχε 32 σειρές από μαρμάρινες κερκίδες και η χωρητικότητά του ήταν της τάξης των 5000 περίπου θεατών. Το σκηνικό οικοδόμημα βρισκόταν υπερυψωμένο στο βάθος της σκηνής και είχε τρεις ορόφους, δύο εκ των οποίων διατηρούνται μέχρι σήμερα σε ύψος 28 μέτρων. Το Ωδείο ήταν στεγασμένο με  ξύλινη οροφή από ξύλο κέδρου και η ζωή του δεν βάστηξε ούτε δυό αιώνες.

.  

Η πρώτη δοκιμαστική ανασκαφή του Ωδείου έγινε το 1848 παρουσία του Βασιλέα Όθωνα, η δε εκκένωση του από τις επιχώσεις που είχαν συσσωρευτεί στα ερείπια του και έφθαναν τα 15 μ. ύψος, ξεκίνησαν από τον Πιττάκη το 1857. Την τελική  αναστήλωση έκανε μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο ο καθηγητής και ακαδημαϊκός Αναστάσιος Ορλάνδος,  που αποκάλυψε όλο το αρχαίο αυτό οικοδόμημα.  Οι θέσεις των θεατών επενδύθηκαν με πεντελικο μάρμαρο  και η ορχήστρα με πλάκες από μάρμαρο Υμηττού. Από τα τέλη της  δεκαετίας του 1950 το Ωδείο χρησιμοποιείται, τους θερινούς μήνες, για πολιτιστικές εκδηλώσεις, μια εκ των πρώτων ήταν το ρεσιτάλ της Ελληνίδας ντίβας της Όπερας, Μαρίας Κάλλας το 1957.

Στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτη – του πρώτου Αθηναίου που ασπάστηκε τον Χριστιανισμό μετά το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου – ξεχωρίζουν δέκα πολυτελή Αρχοντικά των αρχών του 20ου αιώνα με επιρροές Αρ Νουβώ, Νεοκλασσικισμού και Εκλεκτικισμού, μεταξύ των οποίων η κατοικία του παγκοσμίου φήμης συνθέτη Βαγγέλη Παπαθανασίου.

Την ανάγκη αυτή για τη δημιουργία ενός νέου Μουσείου της Ακρόπολης – το παλαιό βρισκόταν πάνω Ακρόπολη – την  διατύπωσε πρώτος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον Σεπτέμβριο του 1976, οριοθετώντας και τον χώρο Μακρυγιάννη, στον οποίο τελικά κτίστηκε το νέο Μουσείο.

Για τους λόγους αυτούς, διεξήχθησαν δύο  άγονοι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί το 1976 και το 1979. Το 1989 η Μελίνα Μερκούρη, που ως Υπουργός Πολιτισμού ταύτισε την πολιτική της με τη διεκδίκηση της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα από το Βρετανικό Μουσείο, κίνησε ένα νέο διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Τα αποτελέσματα του διαγωνισμού ακυρώθηκαν μετά την αποκάλυψη μιας μεγάλης οικιστικής περιοχής στο οικόπεδο Μακρυγιάννη που χρονολογείται από τους προϊστορικούς ως τους βυζαντινούς χρόνους. Η ανασκαφή έπρεπε να ενταχθεί μέσα στο Νέο Μουσείο. Το 2000, ο Οργανισμός Ανέγερσης Νέου Μουσείου Ακρόπολης (ΟΑΝΜΑ) ανακοίνωσε πρόσκληση για συμμετοχή σε ένα νέο διαγωνισμό, ο οποίος ήταν σύμφωνος με τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτός ο διαγωνισμός τελεσφόρησε και απένειμε το πρώτο βραβείο στον Bernard Tschumi με τον Μιχάλη Φωτιάδη.

Σήμερα, το νέο Μουσείο της Ακρόπολης είναι στο σύνολό του 25.000 τ.μ. και διαθέτει εκθεσιακούς χώρους με εμβαδόν 14.000 τ.μ.,

Το κτήριο στηρίζεται σε υπερυψωμένους πυλώνες θεμελιωμένους ανάμεσα στις αρχαιότητες για την καλύτερη προστασία του αρχαιολογικού χώρου. Σε αρκετά σημεία, στο εσωτερικό και το εξωτερικό του κτηρίου, τα δάπεδα είναι διαφανή, επιτρέποντας την θέαση των υποκείμενων αρχαιοτήτων. Στο ανώτατο επίπεδο του μουσείου βρίσκεται η αίθουσα του Παρθενώνα, όπου εκτίθενται όλα τα σωζόμενα στην Αθήνα γλυπτά του μνημείου ενώ αυτά που λείπουν έχουν αντικατασταθεί από εκμαγεία. Το Μουσείο της Ακρόπολης στην περίπου 10ετή ζωή του, έχει πάρει πολλές διεθνείς διακρίσεις και θεωρείται από τα καλύτερα Μουσεία στον κόσμο.

Το άγαλμα του Γιάννη Μακρυγιάννη (1797-1864) του αγωνιστή της Ελληνικής Επανάστασης του 1821,  στρατιωτικού, πολιτικής  προσωπικότητας, μετά τη δημιουργία του ελεύθερου ελληνικού κράτους, και γνωστού για τα αποκαλυπτικά  απομνημονεύματά του (“Απομνημονεύματα”, “Οράματα και θάματα”) βρίσκεται κρυμμένο  σ’ ένα δασύλιο που βρίσκεται στο ξεκίνημα της ομωνύμου οδού.

Στη συμβολή της οδού Τριπόδων και Λυσικράτους βρίσκεται το Μνημείο Λυσικράτους, γνωστό και ως «Φανάρι του Διογένη»,  ένα πέτρινο κτίσμα κυλινδρικού σχήματος, το καλύτερα σωζόμενο χορηγικό μνημείο της αρχαιότητας και κτίστηκε από τον Λυσικράτη το 335-334 π.Χ. Στην πλατεία αυτή λειτουργούσε και το θέατρο σκιών του  Ευγένιου Σπαθάρη, ενός από τους πιο σημαντικούς καραγκιοζοπαίχτες της χώρας..

Το Αρχοντικό Μπενιζέλου στην οδό Αδριανού 96 στην Πλάκα τυπικό δείγμα αστικής αρχιτεκτονικής της προεπαναστατικής Αθήνας (15ος – 16ος αι.) και προγονικό σπίτι της Αγίας Φιλοθέης  είναι το πιο παλιό σπίτι της πρωτεύουσας και ανήκε στην αριστοκρατική οικογένεια του Αθηναίου άρχοντα Άγγελου Μπενιζέλου που κατάγετο από βυζαντινό οίκο.

Η οδός Λυσίου – ο τελικός μας προορισμός- είναι ένα από τα πλέον φωτογραφημένα σημεία της Πλάκας, χάρις τις δυό τεράστιες βουκαμβίλιες που σε ένα σημείο σκεπάζουν τον δρόμο. Στο σημείο αυτό βρίσκεται το καφέ-Μελίνα, ένα καφενείο που στεγάζει ένα μοναδικό φωτογραφικό υλικό από τη ζωή της μέγαλης Ελληνίδας.

Το καφέ Μελίνα είναι ένα αγαπημένο στέκι των περαστικών, αλλά κυρίως των κατοίκων της περιοχής. Σ’ αυτό το χώρο η  πολύχρονη ανδροπαρέα μας, με σταθερές jour-fix, τα Σάββατα και τις Κυριακές συναντήσεις, κόψαμε πρωτοχρονιάτικα πρωί-πρωί την πίτα μας για το καλό της χρονιάς.

Και φυσικά ο Ανδρέας Μαρτζάκλης, ο ιδιοκτήτης του καφέ-Μελίνα, επιτελών χρέη οικοδεσπότη, μοίρασε με την παροιμιώδη αντικειμενικότητα του και σωφροσύνη του, τα κομμάτια σε ίσες μερίδες, από τις οποίες τελικά χάθηκε το φλουρί, γεγονός που δεν διατάραξε καθόλου το εορταστικό κλίμα, τουναντίον τεκμηρίωσε δι άλλη μία φορά την περίτρανη φερεγγυότητα του οικοδεσπότη.

Και του χρόνου με υγεία, ομοθυμία και παρόμοια περιπατητική και παιγνιώδη διάθεση.