Πορτοκάλια

Στην ελληνική μυθολογία τα πορτοκάλια αναφέρονται για πρώτη φορά σ’ έναν από τους δέκα άθλους του Ηρακλή. Σύμφωνα με το μύθο, ο βασιλιάς της Τίρυνθας Ευρυσθέας έδωσε εντολή στον Ηρακλή να του φέρει τα μήλα των Εσπερίδων, που φύτρωναν στον κήπο των θεών και ήταν δώρο της Γαίας στην Ήρα, για το γάμο της με τον Δία. Ύστερα από πολλές περιπέτειες, ο Ηρακλής κατάφερε να κόψει τρεις χρυσούς καρπούς αντιμετωπίζοντας τους φύλακες του κήπου, τις νύμφες Εσπερίδες και στον ακοίμητο δράκο Λάδωνα, ένα φοβερό φίδι με εκατό κεφάλια, και να τους φέρει στον Ευρυσθέα. Από τα μυθολογικά μήλα των Εσπερίδων προέρχεται και ο γενικός χαρακτηρισμός αυτής της κατηγορίας φρούτων: εσπεριδοειδή.

Ο πρώτος καρπός που εμφανίστηκε στην Ευρώπη ήταν το λεμόνι. Το «κίτριον» φαίνεται να περιγράφει ο Θεόφραστος ως «μήλον το περσικόν ή μηδικόν», και αργότερα ο ιατροφιλόσοφος και βοτανολόγος Διοσκουρίδης ισχυρίζεται ότι «τα μηδικά λεγόμενα ή περσικά ή κεδρόμηλα» είναι τα σε όλους γνωστά κίτρια». Οι ιστορικές πηγές πάντως δεν δίνουν πληροφορίες για καλλιέργεια εσπεριδοειδών.

Η πορτοκαλιά εισήχθη από την Κίνα ή, κατά μία άλλη εκδοχή, από την Ινδία. Διαδόθηκε από τους Πορτογάλους τον 10ο αιώνα και άρχισε να καλλιεργείται εντατικά στην Ευρώπη μετά τον 15ο αιώνα. Από το όνομα της Πορτογαλίας πήρε και το όνομά του το νέο φρούτο.

Επί Τουρκοκρατίας μεγάλη φήμη είχαν τα πορτοκάλια της Χίου, που εξάγονταν στην Κωνσταντινούπολη νωπά ή σε μορφή χυμού. Την ποικιλία ομφαλοφόρο της Ουάσιγκτον (Washington Navel) έφερε από την Καλιφόρνια στην Ελλάδα (Κέρκυρα), το 1925, ο Άγγλος βοτανολόγος Σίδνεϋ Μέρλιν, από τον οποίο και πήρε το όνομά της (ποικιλία Μέρλιν).

Σήμερα στην Ελλάδα η πορτοκαλιά καλλιεργείται κυρίως στη Λακωνία, στην Αργολίδα και στην περιοχή της Άρτας. Η ετήσια παραγωγή πορτοκαλιών είναι περί τις 900.000 τόνους, εκ των οποίων εξάγονται οι 350.000, κυρίως σε Γερμανία, Ρουμανία, Σερβία, Πολωνία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Λευκορωσία και Ρωσία.

Τα πορτοκάλια Λακωνίας ωριμάζουν γρηγορότερα από τις υπόλοιπες ποικιλίες της χώρας και ο χυμός τους είναι ιδιαίτερα γλυκός. Η Λακωνία, δεν είναι μόνο από τις σημαντικότερες περιοχές παραγωγής πορτοκαλιών της χώρας, αλλά και η περιοχή όπου το πορτοκάλι έχει κυριαρχήσει στην τοπική κουζίνα. Χρησιμοποιείται, εκτός των άλλων, στις σαλάτες, τις οποίες γλυκαίνει με τη νοστιμάδα του, στα ντόπια λουκάνικα ή στα σύγκλινα (λουκάνικα Μάνης τηγανισμένα πάνω σε φέτες πορτοκαλιού που θεωρούνται συνηθισμένος μεζές), σε πίτες (πορτοκαλόπιτα), σε μαγειρευτά κρέατα, σε γλυκά, σε κουλουράκια, γίνεται περίφημο γλυκό κουταλιού και νόστιμη μαρμελάδα.

Παρότι στα τέλη του 19ου αιώνα η άνυδρη πεδιάδα της Αργολίδας ήταν εντελώς γυμνή και η καλλιέργεια του πορτοκαλιού άρχισε την περίοδο του μεσοπολέμου – όταν έγινε δυνατή η άρδευση της πεδιάδας -, σήμερα τα πορτοκαλόδενδρά της αντιπροσωπεύουν περίπου το 50% της χώρας.

Οι πιο σημαντικές ποικιλίες πορτοκαλιού είναι τα: Βαλέντσια, Χίου, Άρτας, το Σουλτανί του Φόδελε, το Σαγκουΐνι ή αιματόσαρκο και η πλέον διαδεδομένη και επιτυχημένη ποικιλία Μέρλιν.

Στην περιοχή της Άρτας οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις εσπεριδοειδών αντιστοιχούσαν σε περίπου 55.000 στρέμματα και η συνολική παραγωγή έφτανε τους 190.000 τόνους. Εντός των ορίων της Π.Ε Άρτας δραστηριοποιούνται αρκετά συσκευαστήρια. Με βάση τα στοιχεία του 2010 οι εξαγωγές πορτοκαλιών αντιστοιχούσαν σε περίπου 25.000 τόνους μαζί με περίπου 8.300 τόνους μανταρινιών.