Για μια ακόμα φορά το φεστιβάλ του Νικολάου Τσελεμεντέ ήταν η αφορμή, να μαζευτούν τα 24 νησιά των Κυκλάδων και να παρουσιάσουν τις τοπικές κουζίνες τους, και οι εκπρόσωποι των να ανταλλάξουν τα νέα τους, τις χαρές τους και τις λύπες τους, αλλά κυρίως να νιώσουν ότι αποτελούν το σώμα της Κυκλαδίτικης κουζίνας. Μιας κουζίνας με τόσο κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και τόσες ιδιαιτερότητες που δίνουν ταυτότητα σε κάθε νησί, αλλά και σε κάθε χωριό του ξεχωριστά.

Το 12ο Φεστιβάλ Κυκλαδικής γαστρονομίας Νικόλαος Τσελεμεντές περιελάμβανε – όπως πάντα – εκτός της παρουσιάσης των περιπτέρων, βραδιές επίδειξης μαγειρικής με guest star την πρέσβυρα της Γαστρονομίας του Νοτίου Αιγαίου την Αργυρώ Μαρμπαρήγου που παρουσίαζε, με τις γνώσεις της και την εμπειρία της, τα εδέσματα που παρασκεύαζαν ζωντανά οι μαγείρισσες των νησιών, ενώ ο Ηλίας Μαμαλάκης παρουσίασε 30 αντιπροσωπευτικά τυριά των νησιών των Κυκλάδων – από τα 100 που έχουν καταγραφεί – και που τα είχαν φέρει μαζί τους τα προσκαλεσμένα 24 νησιά.

Ακολούθησε γευσιγνωσία όπου δοκιμάσαμε μεταξύ άλλων γνωστά και λιγότερο γνωστά τυριά όπως μυζήθρες, ξυνομυζήθρες, κοπανιστές, μανούρες από τη Σίφνο, Σαν Μιχάλη από τη Σύρο, σκοτύρι από την Ίο, χλωρό από τη Σαντορίνη, τρίμμα από την Κύθνο, γραβιέρες Νάξου, κρασοτύρι Πάρου, ξερό τυρί Μήλου, τυρί του λάκου από τη Σέριφο, πετρωτή Άνδρου και ξεροτύρι Τζιάς.

Οι γιορτές απλωθήκαν σε όλο το νησί, όπως εδώ στο Βαθύ, με την συνοδεία βιολιoύ και λαγούτου τηγανιστήκαν ρεβιθοκεφτέδες πάνω στην ακρογιαλιά και όπου δόθηκε η δυνατότητα σε πολλούς τουρίστες της παραλίας να γνωρίσουν τον υπέροχο αυτό μεζέ του νησιού.

Άλλη μια ενδιαφέρουσα εκδήλωση ήταν το γεύμα στους Έλληνες και ξένους δημοσιογράφους, στο πανηγυρόσπιτο (τράπεζα) της Παναγίας της Χρυσοπηγής.

Και εδώ όπως και πέρυσι στο αντίστοιχο γλέντι-πανηγύρι στην μονή του Αγίου Ανδρέα, το φαγοπότι συνοδεύτηκε από μουσική, τραγούδι και χορό!

Γιατί η Σίφνος μεταξύ των άλλων ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, όπως η αγγειοπλαστική, η γαστρονομία, η αρχιτεκτονική φημίζεται για τους γλεντζέδες κατοίκους της και για τα πανηγύρια της, που φυσικά το σπουδαιότερο, είναι αυτό στο μοναστήρι του προφήτη Ηλία τον Ιούλιο.

Το μοναστήρι του προφήτη Ηλία χτίστηκε στα μέσα του 17ου αιώνα στην ψηλότερη κορυφή του νησιού (670 μ.). Ο ναός περιβάλλεται περιμετρικά από κελιά, που συνιστούν και την οχύρωση του μοναστηριού. Εδώ προσέτρεχαν οι πιστοί για να προστατευτούν από τους πειρατές και τους επίδοξους κατακτητές. Η θέα από τα δώματα των κελιών σού κόβει την ανάσα. Σε πρώτο επίπεδο, τα χωριά της Σίφνου Απολλωνία, Αρτεμώνας, Κάστρο. Πιο πέρα το Αιγαίο με την Πάρο, τη Νάξο, την Ηρακλειά, την Ίο, τη Σίκινο, τη Φολέγανδρο, τη Σαντορίνη τη Μήλο, την Κίμωλο.

Η τραπεζαρία του μοναστηριού είναι μια μακρόστενη επιβλητική αίθουσα με πολλά βόλτα, στη μια πλευρά της βρίσκεται το μαγειρειό με τους φούρνους και στην άλλη ένα μακρόστενο τραπέζι για 50 άτομα. Την προετοιμασία του δείπνου (τις προμήθειες, τη μεταφορά τους με μουλάρια και το μαγείρεμα), αλλά και τα έξοδα τα αναλαμβάνουν οι πανηγυράδες  μια ομάδα 20 ατόμων, που συντηρούν το μοναστήρι. Η είσοδος στην τραπεζαρία γίνεται από μια πόρτα και η έξοδος από τη διπλανή. Τα τραπέζια θα στρωθούν και θα ξεστρωθούν πολλές φορές, γεγονός που απαιτεί θαυμαστό συντονισμό και άρτια οργάνωση από την πλευρά των πανηγυράδων. Και φυσικά το γλέντι με τα σιφνέικα τραγούδια με το γνωστο ρεφρέν “αμάν, αμάν, αμάνι…”

Το αργιλώδες χώμα του νησιού θρέφει τα νόστιμα γεννήματα ( στάρια, κριθάρια, σταφύλια, λάδι, κάπαρη, σύκα, αμύγδαλα, άνυδρα, κρεμμύδια, μυρωδικά, άγρια χόρτα  βότανα που με τη σειρά τους τρέφουν  ντόπια κατσίκια, τα πρόβατα, τα γάλατά τους, και τα τυριά τους) , αλλά χρησιμοποιείται και για να παραχθούν κεραμικά, που έκαναν του Σιφνιούς γνωστούς σ’ όλο το Αιγαίο. Κι αν στην αρχή τα τσουκάλια και τα λοιπά κεραμικά εξάγοντο με καΐκια, κάποια στιγμή εξήχθησαν οι ίδιοι οι αγγειοπλάστες, οι οποίοι πολλές φορές στέριωσαν στον προσωρινό τόπο εργασίας τους, κάναν οικογένειες και έτσι δεν υπάρχει νησί στο Αιγαίο όπου δεν θα βρεις οικογένειες με το επώνυμο Σιφναίος!

Τα περισσότερα τσουκαλάδικα βρίσκονται πάνω στο γυαλό, για να είναι εύκολη η φόρτωση στα καΐκια. Κλασικό δείγμα εν λειτουργία τσουκαλάδικου είναι αυτό στην παραλία Τσοπός απέναντι από το Βαθύ του Αντώνη Ατσόνιου που βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη (χώροι αποθήκευσης καυσίμου ξυλείας, καμίνια,  ντάνες με το πολύτιμο χώμα, οι δεξαμενές που γίνεται ο πυλός, οι φούρνοι, οι χώροι στεγνώματος, επιγυάλωσης, το εργαστήρι με τους τροχούς) όπου αυτός και γιος του, Γιάννης δημιουργούν τα έργα τους. Από τα πλέον ενδιαφέροντα του νησιού, ένα ζωντανό μουσείο.

Στην άλλη άκρη του νησιού στο πανέμορφο κόλπο της Χερρονήσου εκεί όπου παλιά φιλοξενούντο 20 καμίνια τώρα βρίσκεται εν ζωή το καμίνι του Κωνσταντίνου Δεπάστα του γηραιότερου αγγειοπλάστη του νησιού.

Στην Απολλωνία βρίσκεται το καμίνι του Λεμπέση, ο οποίος φτιάχνει ακόμα παραδοσιακά λειτουργικά σκεύη (τσουκάλια, στάμνες, κανάτια, φουφούδες, φλάρους) και μάλιστα τα εξάγει και στα γύρω νησιά.

Η αγγειοπλαστική έχει συνδεθεί με την μαγειρική του νησιού, όπως εδώ το μαγειρεμένο κατσικάκι στις κλιματόβεργες, με άνηθο και κρασί μαγειρεύεται στο σκεύος μαστέλο και από εδώ πήρε και την ονομασία του ως έδεσμα ενώ τα εδέσματα της πιο πάνω φωτογραφίας (μαστέλο, ρεβιθοκεφτέδες, καπαροσαλάτα) σερβίρονται σε σιφνέικα κεραμικά πιάτα.

Το μαστέλο ψήνεται στον ξυλόφουρνο, στην γάστρα για 6 ώρες. Θέλει υπομονή το μαστέλο για να μελώσει, να πέφτει το ψαχνό από το κόκκαλο όταν τσιμπάς με το πηρούνι. Παλιά το βάζαν μεγάλο κομμάτι, τώρα το μεριδιάζουν. Και στις δυό περιπτώσεις μαρινάρεται το κρέας σε λεκάνη σε ντόπιο κρασί, όχι κόκκινο γιατί μαυρίζει το κρέας. Κλιματόβεργες στη βάση και μετά μία στρώση άνηθο, μια στρώση κρέας μιά δόση άνηθο και στο τέλος χύνουν ένα ποτήρι κρασί.

Το άλλα τυπικό έδεσμα της Σίφνου είναι η ρεβιθάδα που μαγειρεύεται στο ειδικό τσουκάλι της, όλο το βράδυ στον ξυλόφουρνο. Στις μέρες μας δεν υπάρχουν πια πολλοί σπιτικοί ξυλόφουρνοι και έτσι οι  νοικοκυρές τις παραδίδουν βράδυ στον φούρνο και το πρωί  παραλαμβάνουν η κάθε μία το τσουκάλι της.

Παράγωγο των ρεβιθιών είναι και οι διάσημοι ρεβιθοκεφτέδες της Σίφνου, που παλιά τους έφτιαχναν στα νοικοκυριά κυρίως με το περίσσεμα της ρεβιθάδας της προηγούμενης ημέρας. Στις μέρες μας, που οι ρεβιθοκεφτέδες στις ταβέρνες  είναι  ανάρπαστοι, το υλικό τους φτιάχνεται εξ αρχής.

Ο τρόπος παρασκευής τους ξεκινά από το ξέπλυμα των ρεβιθιών, τα οποία παραμένουν μια νύχτα στο νερό για να φουσκώσουν και μετά τρίβονται για να βγουν τα χοντρά φλούδια τους. Αφού πάρουν μια βράση στην κατσαρόλα, προσθέτουμε το λάδι, το κρεμμύδι και το αλάτι και τα αφήνουμε στη φωτιά μέχρι να μαλακώσουν. Λιώνουμε με ένα πιρούνι τα χυλωμένα ρεβίθια και προσθέτουμε ψιλοκομμένο μαϊντανό και άνηθο, δυόσμο, φρεσκοτριμμένο πιπέρι και, αν χρειαστεί, λίγο αλάτι. Zυμώνουμε όλα αυτά τα υλικά μαζί και όταν ενωθούν μεταξύ τους πλάθουμε το μείγμα σε πλατιούς κεφτέδες. Mετά τους αλευρώνουμε και τους τηγανίζουμε σε καυτό ελαιόλαδο.

Mέσα στα στενά του Αρτεμώνα κρύβεται ένας μύθος, το ζαχαροπλαστείο-καφενείο της οικογένειας Θεοδώρου. Ο Βασιλοδήμος είναι η τρίτη γενιά των Θεοδώρου που ασχολείται με την παραδοσιακή ζαχαροπλαστική και που επί έναν αιώνα περίπου γλυκαίνουν τους Σιφνιούς και τους επισκέπτες τους.  Πριν κάμποσα είχα την τύχη να φωτογραφίσω το κύριο Νίκο και την κυρά Κατίνα και να αποτυπώσω τη ζεστασιά και τη φιλοξενία της οικογένειας και τη λατρεία που έτρεφε η κυρά Κατίνα στον συγχωρεμένο άντρα της

Τα γλυκά της Σίφνου είναι εξίσου ενδιαφέροντα με τα φαγητά της. Το ανθότυρο  μαζί με το ντόπιο μέλι δημιουργούν ένα γευστικό αριστούργημα που λέγεται μελόπιτα. Η κολοκύθα γίνεται μια γλυκιά αρωματική και αφράτη πίτα με κανελογαρίφαλα, σταφίδες και ιδιαίτερο όνομα: λωλή (λωλή γιατί η κάθε νοικοκυρά την κάνει κάθε φορά με τη ότι υλικά έχει).  Και φυσικά τα αμυγδαλωτά της Σίφνου όπως και σε όλα τα Κυκλαδονήσια έχουν την τιμητικήτους μόνα τους ή με σάχαρη και γίνονται στην κατσαρόλα ή στον  φούρνου για τις  τις χαρούμενες στιγμές της ζωής  αλλά και για τις γλυκές της καθημερινότητας.

Δεν θα ήταν  ολοκληρωμένο και αποτελεσματικό το οδοιπορικό μας αν δεν προτείναμε κάποιες ταβέρνες, που εγγυόμαστε ότι θα δώσουν χαρές στους επισκέπτες τους.

Η ταβέρνα Τσικάλι στο Βαθύ της οικογενείας Νίκου Φραζέσκαρου είναι το must της Σίφνου, για τον απλούστατο λόγο ότι εδώ όλοι γνωρίζουν ότι τα περισσότερα προϊόντα είναι παραγωγής της (κρέτα, ζαρζαβατικά, τυριά).  Ξέρουν ότι εδώ θα γευτούν το υπέροχο κατσικάκι κατσαρόλας με κρασί σιφνέϊκο και άνηθο, το ριγανάτο κουνέλι, το γεμιστό χοιρινό φούρνου με τυρί, ντομάτα και πιπεριά και τους παραδοσιακούς ρεβυθοκεφτέδες, τυροκεφτέδες (από ντόπιο τυροβόλι), καπαροσαλάτα, μελιτζανοσαλάτα, ρεβιδάθα ξυλόφουρνου.

Στην παραλία του Πλατύ Γυαλού της Σίφνου βρίσκεται η οικογενειακή ταβέρνα “Το Στέκι”. Σε ένα πανέμορφο περιβάλλον κάτω από τα αρμυρίκια και δίπλα στην θάλασσα, εκει που σκάει το κύμα, μπορεί κανείς να απολαύσει το μπάνιο του, να δροσίζεται και να ευχαριστιέται το φαγητό του. Η κουζίνα της ταβέρνας φημισμένη, δεν είναι τυχαίο ότι θεωρείται μια από τις καλύτερες του νησιού και περιλαμβάνει τα τυπικά πιάτα του νησιού.

Η ταβέρνα Νερό και Αλάτι στον Πλατύ Γιαλό είναι η φυσική εξέλιξη του κτήματος Ναρλή. Κι αυτό γιατί αφ’ ενός είναι το μαγαζί του Αλέξαντρου Ναρλή, του γιού του Γιώργου Ναρλή που δημιούργησε το πιό όμορφο επισκέψιμο κτήμα στη Σίφνο, αλλά και για το λόγο που η παραγωγή του κτήματος με τα άνυδρα προϊόντα τροφοδοτεί καθημερινά με ότι πιό φρέσκο υπάρχει την κουζίνα του μαγαζιού.

Από το 2013 η Σίφνος μπορεί να υπερηφανεύεται ότι σ’ ένα μικροσκοπικό Fish-Bar, το Ωμέγα 3 μπορεί να δοκιμάσει ίσως τους πιο ψαγμένους ψαρομεζέδες των Κυκλάδων. Σε ένα χώρο που δεν σου γεμίζει το μάτι, πάνω στην αμμουδιά του Πλατύ Γυαλού ο Βασίλης Βλαχογιωργάκης ως επιχειρηματίας, ο σεφ Γιώργος Σαμοΐλης και ο Γιάννης Αρβανίτης που επιμελείται την λίστα των κρασιών δημιουργήσαν  μια  όαση εκλεκτής πολυπολιτισμικής ψαροφαγίας (περουβιάνικη, γιαπωνέζικη, μεσογειακή, δημιουργική ελληνική κουζινα).

Ο Φλάρος είναι από το 2015 ένα νέο ταβερνάκι στο όμορφο λιμανάκι του Φάρου. Δημιουργοί του δυο νέοι άνθρωποι, ο Ηλίας Αναστασιάδης και η Μαρία Δήμου. Στον Φλάρο δίπλα στη θάλασσσα, ο Ηλίας καθηγητής μαγειρικής στη σχολή Le Monde από τα τριάντα του, θέλησε εκτός των τυπικών σιφναίικων συνταγών – που κι αυτές τις πειράζει κάμποσο – να δοκιμάσει και άλλες χρησιμοποιώντας χαρακτηριστικές ελληνικές πρωτες ύλες.

Στη παραλία του Φάρου βρίσκεται το Λιμανάκι η ψαροταβέρνα της οικογένειας του Γιώργου Κακάκη, μια από τις λίγες ταβέρνες του νησιού όπου θα βρει κανείς ακόμα και τον Αύγουστο φρέσκο ψάρι. Ο λόγος είναι απλός. Ο κυρ-Γιώργος από μικρός δίπλα στον πατέρα του είναι πρώτα δεινός ψαράς και πολύ αργότερα έγινε και ταβερνιάρης! Σαράντα χρόνια μετά, ο Γιώργος και η οικογένεια του, συνεχίζουμε το ίδιο επάγγελμα.  Το καΐκι τους, όπως τότε, έτσι και σήμερα βάζει πλώρη καθημερινά, μέσα από το λιμανάκι του Φάρου, για σεργιάνι  επιδιώκοντας την καλή ψαριά. Αστακοί, μπαρμπούνια, φαγκριά, μαγιάτικα, χριστόψαρα, βλαχοσφυρίδες, σκαθάρια και ό, τι άλλο γεννά η θάλασσα.

Στην μακρινή Χερρόνησο ο Κωνσταντίνος και η Μαργαρίτα Φύσσα  είχαν στήσει το ταβερνάκι Χερρόνησος από το 1973, όταν μετά βίας έφτανε ο χωματόδρομος. Σήμερα το έχουν αναλάβει ο γιός Αντώνης Φύσσας με την όμορφη και ευγενική γυναίκα του Στέλλα. Από μεζέδες σα να μην πέρασε μιά μέρα. Τσίρος φτιαγμένος από τα χεράκια τους, ζουμερός- ζουμερός για ξεκίνημα με ουζάκι, μαριδούλα, πατατούλα και αμπελοφάσουλα ντόπια ξερικά. Ρεβιθοκεφτέδες, σπανοκόπιτα με φύλλο σπιτικό, χταποδάκι και γαρίδες ψητές και από και πέρα ότι πιάσει η καθημερινή ψαριά!

Κατηφορίζοντας από την Απολλωνία προς το Κάστρο, λίγο πριν φτάσουμε στα Kάτω Ξάμπελα, βρίσκεται το κτήμα Ναρλή. Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες στο νησί της Σίφνου! Γιατί εκεί θα γνωρίσεις σ’ ένα τυπικό συφναίικο αγρόκτημα όλες τις ξερικές καλλιέργειες του νησιού, θα δεις τα τρόφιμα στην μεταποιημένη τους μορφή (αποξηραμένα, τουρσιά, γλυκά, τυροκομικά), θα παρακολουθήσεις μαγειρέματα, θα γευματίσεις σ’ ένα πανέμορφο χώρο τα τυπικά εδέσματα, παρασκευασμένα με τον αυθεντικό τόπο, θα δεις τα κεραμικά που παράγονται στο εργαστήρι του γιού του και τέλος θα νιώσεις το πάθος του Γιώργο Ναρλή για τη δουλειά του, τη ζωή και τη Σίφνο.

Το οδοιπορικό στη Σίφνο με κάνει να νιώθω μια χαρμολύπη. Μια χαρά μεγάλη, για την ευχαρίστηση που νιώθω όταν επισκέπτομαι ένα νησί με πολιτισμό, με τοπία ήπια και καλοδιατηρημένα, που έχει διατηρήσει το Αιγαιπελαγίτικο μέτρο. Νησί με χαρμόσυνους και ευγενείς ανθρώπους, νοικοκύρηδες, γλεντζέδες και φιλόξενους, με ικανότητες να φέρνουν στο επίπεδό τους τους επισκέπτες τους. Και λυπάμαι που είναι μιά από τις λίγες εξαιρέσεις νησιών που δεν έχουν αλωθεί από τις σύγχρονες αξίες που καταστρέφουν τα πάντα και κυρίως το κεφάλαιο της φύσης και του ανθρωπίνου ήθους. Όταν βλέπεις το ελάχιστο φως αντιλαμβάνεσαι το σκοτάδι στο οποίο ζεις.

Η καθαρότητα της Σίφνου πάντως ότι και συμβεί είναι ένα γερό βίωμα,  σημαντικός συνοδός της σκέψης και της αισθητικής, ισχυρό αντίβαρο στην ασχήμια και στην κενότητα.

Υ.Γ Ένα τεράστιο από καρδίας ευχαριστώ, στη Μαρία Ναδάλη, στο Δήμο Σίφνου, στους Πολιτιστικούς συλλόγους, στους εκατοντάδες εθελοντές, αλλά και σε όσους από τις Κυκλάδες ταξιδεύουν για να συμμετάσχουν στη γιορτή του Νικολάου Τσελεμεντέ, που τιμά τη Σίφνο και ενώνει τα Κυκλαδονήσια.