Οι εκδηλώσεις των “παιδιών” των Tinos Food Paths συνεχίζονται και εμείς τις παρακολουθούμε με αμείωτο ενδιαφέρον. Την Παρασκευή  το απόγευμα το πρόγραμμα συμπεριελάμβανε το δρώμενο: “Το Τinosfoofpaths αναζητά τις ρίζες τους. Τα τηγανιτζίδικα. Λαογράφοι μιλούν, γυναίκες τηγανίζουν και παιδιά κερνάνε… μεζέ με ιστορία. (Στον Δημοτικό παιδικό σταθμό)”

Στην προσπάθεια να αναζητηθούν πηγές και μαρτυρίες για την γαστρονομική κληρονομιά της Τήνου το Tinosfoodpaths προσέτρεξε σε μελετητές, ιστορικούς και σε λαογράφους προκειμένου να ανακαλύψουν τις άγνωστες πτυχές του διατροφικού πολιτισμού του νησιού του. Μια από αυτές ήταν και τα τηγανιτζίδικα, μια χαρακτηριστική πρακτική υπαίθριου πρόχειρου φαγητού που γινόταν τις ημέρες της γιορτής της Παναγίας.

Η παρουσίαση αυτού του εθίμου έγινε ακριβώς όπως το περιέγραφε και ο τίτλος της εκδήλωσης. Λαογράφοι, ιστορικοί και αυτόπτες μάρτυρες κατέθεσαν τις αναμνήσεις τους και τις πληροφορίες τους, ενώ χαριτωμένα παιδάκια με τις κάτασπρες στολές μαγείρων μοίραζαν στους θεατές σε χωνάκια από λαδόκολλες, τους μεζέδες του δρόμου που είχαν προετοιμάσει στα τηγάνια τους, εθελόντριες  γυναίκες. Γνώση, θέαμα, παιγνίδι, γηρατειά και νιότη ήσαν τα συστατικά του θεάματος όπου βέβαια πρωταγωνιστές ήταν η πιτσιρικαρία που είχε πάρει πολύ σοβαρά τον ρόλο της, τον ρόλο των τηγανιτζίδων.

Ας μάθουμε πρώτα την ιστορία που αφορά μια περίοδο μέχρι τη δεκαετία του 1960:

Τις μέρες του πανηγυριού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου στο νησί της Τήνου κατέφθανε πολύς κόσμος απ’ όλη την Ελλάδα για να προσκυνήσει. Υπήρχαν μέρες όπου στο λιμάνι αρόδου αγκυροβολούσαν έως και 15 πλοία ενώ εκατοντάδες λέμβοι μετέφεραν κόσμο στην στεριά. Οι 4 ταβέρνες μαζί με τα 14 καφενεία και δεν μπορούσαν με κανένα τροπο να ταΐσουν όλους τους επισκέπτες. Τη λύση στο πρόβλημα της σίτησης έδωσαν τα τηγανιτζίδικα. Παραμονή της γιορτής της Παναγιάς ένα σωρό καταστήματα (κουρεία, υποδηματοποιεία και γενικά όσα δεν εμπορεύοντο πράγματα που θα ενδιέφεραν τους επισκέπτες) -κυρίως πάνω στον δρόμο της Παναγιάς- μετατρέπονταν σε αυτοσχέδιες καντίνες που προσφέραν τα street food της εποχής. Στήνοντας μιά μεταλλική φουφού στο πεζοδρόμιο έξω από το μαγαζί τους και έναν πάγκο για να γίνονται οι προετοίμασίες, παρασκεύαζαν στο τηγάνι τα φαγιά τους και τα σέρβιραν. Το «μενού» συμπεριλάμβανε πατάτες τηγανητές, ψαράκια τηγανητά και κεφτέδες… κι αυτοί στο τηγάνι. Τα εδέσματα προσφέρονταν στο χέρι σε συσκευασία χωνιού από χασαπόχαρτο είτε σε λαδόκολλα σε μορφή πουγκιού.

Μιά άλλη εκδοχή τηγανιτζίδικου ήταν η δημιουργία της «τσαρδάκας», μιάς κατασκευής ενός αυτοσχέδιου μαγαζιού από κορμούς, καδρόνια, και φύλλα από φοινικόδεντρα και δράφες για το υπόστεγο. Στην τσαρδάκα εκτός από τον χώρο προετοιμασίας και μαγειρέματος στήνονταν και πάγκοι από μαδέρια οικοδομής σκεπασμένα με κουρελούδες για να κάθονται οι πελάτες και αντίστοιχοι ψηλότεροι πάγκοι για χρήση τραπεζιού. Αν το μενού συμπεριελάμβανε και σαλάτα με ντομάτα και αγγούρι, ή κάποιο μαγειρευτό, τότε διατίθεντο και πιάτα πύλινα ή τσίγκινα. Οι πλειοψηφία των επισκεπτών έτρωγε στα τηγανιτζίδικα, τα οποία άρχισαν να ψήνουν λίγο πριν τελειώσει η λειτουργία για να ερεθίσουν με τις μυρωδίες τους τους πεινασμένους πίστους. Μιά ποιητική περιγραφή των τηγανιτζίδικων έγινε από τον καπετάνιο-συγγραφέα Δ.Μ.Αρτέμη που την απάγγειλε όμορφα στο κοινό. Σας την παρουσιάζουμε:

“Παραμονές της Παναγιάς της Τηνιακιάς, 25 του Μαρτίου, γιορτή του Ευαγγελισμού. Καράβια αριβάρανε από Ανατολή και Δύση, φελούκες, σαΐτες και περάματα από τα γείτονα νησιά, φουστανελάδες από την Μεγάλη τη Στεριά και βρακοφόροι από την Κρήτη. Και νήστεψαν μέρες πολλές οι προσκυνητάδες, την Θεία Κοινωνία να λάβουν. Και ξενιστηκωμένοι, τα μεζεκλήκια τα τηνιακά, χωραΐτικα και χωριανά, να τσιτώσουν την αρίδα τους, να πιούν κρασί, να ευχηθούν και να χορτάσουν. Και οι πατριώτες μου, καζανοτήγανα και κατσαρόλες καθαρίζανε και γύφτοι καλαϊτζίδες μέρες εγάνωναν. Και λέγανε στις γειτονιές: “Σπίτ΄δίχως τγαν’ σπιτκό δίχως ντβαρ’ “. Kαι εγένηκε η γύρα της εικόνας μας, με στρατό, ναύτες και ευζώνους και όλοι ευχηθήκανε “και του χρόνου με τη χαρ’ τς να ξαναπαρεώσουν”.

Aπ’ τα χαράματα ανάψαν τις πυρωσιές οι μάγειροι και με κτυπητό αυγό μαλακώσαν οι κράκτες τα λαιμά τους και οι κυράδες με τις προστέλες τους την λάντζα ετοιμάζουν. Και αρχίσαν οι μυρουδιές τ0 μύτο να σου σπάνε και στου Βυζάντιου το καπιλιό, σούπα από μοσχάρι τηνιακό, μπακαλιάρο τηγανιτό και σκορδαλιά αρχίσαν να τρώνε και κράσο κατωμερίτικο να ρουφάνε… Του σίσυρου και του λουκάνικου η μυρωδιά ως το λιμάνι φτάνει, και της πατάτας της τηγανιτής το τσιτσίρισματα αφτιά τους και τη γλώσσα τους γαργαλάνε… Και στην Παλλάδα απο βραδύς, στήνανε τα τσαρδάκια και στα κάρβουνα για τους ασίκιδες ψήνονταν χταπόδια, σαρδέλες και καλαμαράκια… Και οι πατριώτες μου χαρούμενοι, για τα γεμάτα δραχμές, μπιζαχτάτες και ντεζιάκια. Σ’ ευχαριστούμε Παναγιά για ότι καλά μας δίνεις”.

Κι ας έρθουμε στο σήμερα όπου οι μικροί μαγείροι καθ’ όλη τη διάρκεια των απαγγελιών μετέφεραν τα χωνάκια με το περιεχόμενο – μαραθοκεφτέδες, πατάτες και μπακαλιάρος, όλα  στο τηγάνι- στους καθήμενους προσκαλεσμένους  με μεγάλη σοβαρότητα και μεθοδικότητα, έτσι να μην μείνει κανείς ασερβίριστος.

Το παρελθόν του νησού είναι υπό διερεύνηση,  το παρόν απολαμβάνει τη χαρά της γνώσης, του σχεδιασμού, της δημιουργίας και της συλλογικότητας  και το μέλλον (τα παιδάκια) κτίζουν τις αναμνήσεις της νιότης του. Και εκεί ανάμεσα το Tinos food paths αγωνιά, απολαμβάνει τα αποτελέσματα των κόπων του ελπίζει και αισιοδοξεί.