Από τότε περάσαν πολλά χρόνια, τo εργoστάσιo παύει vα λειτoυργεί στη μεταπoλίτευση, λόγω χρεών των ιδιοκτητών και περιέρχεται στην κατοχή της Εθνικής Τράπεζας, oπότε εγκαταλείπεται στηv τύχη τoυ. Αργότερα γίνονται διάφoρες πρoτάσεις για τηv επαvαχρήση τoυ, καθώς είχε θεωρηθεί ως έργο παγκοσμίου εμβέλειας, αλλά επί μιά εικοσαετία μένει ανεκμετάλλευτο. Το 1994 το αγοράζει η εταιρεία Αττικό Μετρό και εvώ εκκρεμoύσε η διαδικασία κήρυξης τoυ κτηρίoυ ως διατηρητέου στo Συμβoύλιo Νεωτέρωv Μvημείωv τoυ ΥΠΠΟ, το εμβληματικό Φιξ κατακερματίζεται με συνοπτικές διαδικασίες και απομένει το μισό. Από τον Φεβρουάριο του 2000, ύστερα από σχετική διαμόρφωση του ισογείου και τμήματος του υπογείου, οργανώνονται εκθέσεις του νεοσύστατου Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) και 2002 υπογράφεται σύμβαση μίσθωσης του κτηρίου μεταξύ της Αττικό Μετρό ΑΕ και του ΕΜΣΤ, διάρκειας 50 ετών, με την προοπτική το πρώην εργοστάσιο Φιξ να αναπλασθεί και να αποτελέσει τη μόνιμη στέγη του μουσείου.

Η περιπέτεια του κτιρίου του ΕΜΣΤ, θα συνεχιστεί με πρωταγωνιστές το Υπουργείο Πολιτισμού, αλλά μπορούμε να πούμε συνοπτικά ότι 15 χρόνια μετά, το κτίριο, χάρις την έκθεση Documenta 14, παραδόθηκε μ’ όλους τους ορόφους γεμάτους έργα στο ελληνικό κοινό και σ’ αυτό το γεγονός θα σταθούμε.

Για την κυρία όψη επί του κτιρίου επί της Καλλιρόης, έχει χυθεί πολύ μελάνι και δεν θα χρονοτριβήσω. Η ιδέα να αναπαρασταθεί συμβολικά η κοίτη του Υλισσού, και να υπάρξει η αντιπαράθεση μιά ζώνης υδάτινης, του καταρράκτη, στο χαμηλό μέρος του κτιρίου με το πετρώδες πάτσουορκ του υπόλοιπου τοίχου δεν αντιμετώπισε τόσες αντιρρήσεις, όσο η σύνδεση όλης αυτής της σύνθεσης  με το αέρινο, λιτό και αφαιρετικό ύφος των τριών λοιπών όψεων.

Και ερχόμαστε τώρα στο γεγονός της έκθεσης, όπου και εδώ χύθηκε ακόμα περισσότερο μελάνι, ολόκληρος Υλισσός. Το γεγονός είναι πάντως ότι η έκθεση Documenta 14 εγκαινιάστηκε στην Αθήνα στις 8 Απριλίου. Σε ολόκληρη την πόλη, σε περισσότερα από 40 διαφορετικά δημόσια ιδρύματα, σε πλατείες, κινηματογράφους, πανεπιστημιακούς χώρους και βιβλιοθήκες, περισσότεροι από 160 καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο παρουσιάζουν τα νέα έργα τους για την Documenta 14.

Ένα έργο που σχεδιάστηκε εδώ και 5 χρόνια, και εδώ και ένα χρόνο προετοιμάζεται για να παρουσιαστεί σε δύο πόλεις, στο Κάσελ -που τελείται εδώ και μισόν αιώνα ανά πενταετία- και την Αθήνα. Πρώτη φορά τελειται σε δύο πόλεις ταυτόχρονα. Ο τίτλος της έκθεσης: “Mαθαίνοντας από την Αθήνα”! Και βέβαια για τους αιωνίους μεμψιμοιρούντες. Όλο το budget, προέρχεται από τον προϋπολογισμό της έκθεσης που ανήκει στον Δήμο του Κάσελ. Γερμανικός δηλαδή!

Στην είσοδο μόλις μπεις στο κτίριο σε περιμένει ένα τελάρο καταγής γεμάτο ελιές, και κει ψάχνωντας τους τίτλους του έργου -που σε όλα τα έργα, είναι γραμμένοι στο χέρι και κολημένα στο πάτωμα με την σχετική τριβή και φθορά, – αλλά έμενα μου άρεσε αυτή προσέγγιση – έβλεπες:

“Payment of Greek Dept to Germany with olives and Art  – Αποπληρωμή του του ελληνικού χρέους στην Γερμανία με ελιές και τέχνη” όπου βέβαια η ενδιαφέρουσα στιγμή είναι όταν γίνεται η διαπραγμάτευση στην οποία συμμετέχει μιά σωσίας της Μέρκελ με την Μarla Minujin, την διαπρεπή καλλιτέχνιδα.

H καλλιτέχνης θα δημιουργήσει στην Friedrichsplatz του Κάσελ, στην Γερμανία,  ένα αντίγραφο -πελώριο- του Παρθενώνα, από 100.000 απαγορευμένα βιβλία,  έργο που αποτελεί αναβίωση του έργου «Ο Παρθενώνας των Βιβλίων», η οποία το κατασκεύασε στο Μπουένος Άιρες, το 1983, λίγο μετά την πτώση του δικτατορικού καθεστώτος στη χώρα της.

‘Ενα από τα πιό ενδιαφέροντα εκθέματα ήταν οι μάσκες του Attakim και όχι μόνον για την μορφή τους, όσο για την λογική που τις διέπουν. Θα καταστραφούν για να διατηρηθούν οι μνήμες της κατασκευής τους και των τελετών που τις συνοδεύουν. Λογική πότλανς, μιά λογική των πρωτόγονων  λαών, αλλά και των σύγχρονων ιθαγενών του Αμαζονίου, που καταστρέφαν ότι τους περίσσευε,ή ότι θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα μοιρασιάς!

Ο ισόγειος χώρος του μουσείου περιέχει και μία εγκατάσταση που αποτελείται από επι μέρους εκθέματα που αφορούσαν την παραγωγή χαλκού, αλλά και την διαχείρηση των υπολειμμάτων του.

 

Το σημαντικότερο σημείο του μουσείο είναι ανεπιφύλακτα ο χώρος του κλιμακοστασίου. Οι κυλιόμενες σκάλες προς τους τέσσερεις ορόφους κινούνται παράλληλα με τις τζαμαρίες που βλέπουν προς την Συγγρού και τον λόφο του Φιλοπάπου και στην κορυφή το μάτι σου αντικρίζει μιά καλαίσθητη broderie, ένα όμορφο φωτεινό ψηφιδωτό που παράγεται από το φως που διαπερνά τα γιαλότουβλα που τοποθετήθηκαν στο ταβάνι. Μιά επιβλητική ανάβαση που νομίζω ότι κερδίζει τις εντυπώσεις.

Εμένα πάντως μ΄άρεσε το παιγνίδι και ανέβηκα και κατέβηκα δυό φορές απολαμβάνοντας το θέαμα.

Ο χώρος έχει περάσματα από ανοιχτά παράθυρα έχουν καταπληκτικά ανοίγματα στην φωτεινή Αθήνα, αλλά και μιά αίσθηση που είναι πολύ φιλική στους επισκέπτες.

Ο τελευταίος όροφος βγάζει σε μιά θέα απίστευτη σ’ ολη την Συγγρού, από την Αίγινα ως την Πεντέλη και πιστεύω οταν θα λειτουργήσει ως το εστιατόριο του ΕΜΣΤ σίγουρα δεν θα έχει να δουλέψει σε τίποτα από το εξαίρετο εστιατόριο του Μουσείου της Ακροπολης!

Στον δεύτερο βρίσκονται ίσως τα πιο εντυπωσιακά έργα της έκθεσης στο ΕΜΣΤ.

Κάνοντας την ανασκόπηση την ανασκόπηση της επίσκεψης στο ΕΜΣΤ τα συμπεράσματα είναι ξεκάθαρα.  Η πληθώρα έργων, τα περισσότερα φιλοτεχνημένα ειδικά για την έκθεση της Αθήνας,  δίνουν στους ορόφους του Μουσείου την ενέργεια που χρειάζεται το κτίριο για να ζωντανεύσει και κάνει επιτακτική, την αμέσως μετά το πέρας της έκθεσης λειτουργία του ως Mουσείο της Σύγχρονης Τέχνης.

Από πλευράς περιεχομένου, καλλιτέχνες που τα ονόματα των περισσοτέρων δεν ανήκουν στο χρηματιστήριο της τέχνης παρουσίασαν δημιουργίες με αναφορές  στην οικονομική ύφεση, την ανθρωπιστική κρίση, τους θεσμούς, την αποικιοκρατία, τον ρατσισμό, την ελευθερία, το απαρτχάιντ, την πείνα, την ομοφοβία, την οικολογία. Με ύφος κριτικό, καυστικό, ανατρεπτικό και σαρκαστικό.

Το εντυπωσιακότερο έργο της έκθεσης η κρεμασμένη από την οροφή της ψηλοτάβανης αίθουσας του Μουσείου, μνημειώδης «Ιστορία του κόκκινου νήματος» της Σεσίλια Βικούνια, ένα «μαλακό γλυπτό» από λωρίδες ακατέργαστου μαλλιού, βαμμένες σε κόκκινο χρώμα, προς τιμή μιας συγκριτικής θρησκευτικής παράδοσης που συνδέει τις μητρικές θεότητες των Άνδεων με την θαλάσσια μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας.

Mέσα σε δέκα χρόνια η Συγγρού, με το Μουσείο της Ακρόπολης, τη Στεγη Γραμμάτων και Τεχνών, το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Νιάρχος και τώρα το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης δημιουργούν έναν άξονα Πολιτισμού, που δύσκολα να μπορούσε να διανοηθεί στην εποχή του ο πρωτοπόρος Ζενέτος. Στο χέρι μας είναι να μην γίνουν τα κτίρια κουφάρια πολυτελείας και να λειτουργήσουν  ως κυψέλες δημιουργίας και έμπνευσης.