Η επίσκεψή μας στα μουσεία της Ν.Υόρκης ξεκίνησε από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (Museum of Modern Art ή MoMA) που βρίσκεται στην περιοχή του Μανχάταν. Το MoMA θεωρείται πως κατέχει σήμερα μία από τις σημαντικότερες συλλογές έργων μοντέρνας τέχνης στον κόσμο, με έργα των σπουδαιότερων ζωγράφων του 20 αιώνα. 

Η ιστορία του ξεκινάει στο 1929 στο κτήριο Heckscher, όταν τρεις προοδευτικές γυναίκες -από τις πλέον ισχυρές οικογένειες της Αμερικής- η Aldrich Rockefeller, η Lillie P. Bliss και η Mary Quinn Sullivan αποφάσισαν να προκαλέσουν τις συντηρητικές πρακτικές των παραδοσιακών μουσείων και να καινοτομήσουν ιδρύοντας έναν χώρο που θα ήταν αποκλειστικά αφιερωμένος στη μοντέρνα τέχνη. Έτσι, έμειναν στην ιστορία ως «the Ladies», «the daring ladies» και «the adamantine ladies».

Δέκα χρόνια αργότερα, οι αρχιτέκτονες Philip L. Goodwin και Edward Durell Stone σχεδίασαν ένα κτίριο ειδικά για τις ανάγκες του μουσείου, που αποτέλεσε και την πρώτη μόνιμη εστία του. Την λαμπρή τελετή των εγκαινίων το Μάιο του 1939 παρακολούθησαν 6.000 άτομα και με μια ζωντανή προσφώνηση μέσω ραδιοφώνου από το Λευκό Οίκο και τον Πρόεδρο Franklin D. Roosevelt.

Το 1997 ο Ιάπωνας αρχιτέκτονας Yoshio Taniguchi κέρδισε δέκα άλλους διεθνείς αρχιτέκτονες σε διαγωνισμό για τον επανασχεδιασμό του μουσείου, το οποίο αφού έκλεισε στο Manhattan για ένα χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας (ένας προσωρινός χώρος άνοιξε στο Long Island City του Queens) ξανάνοιξε και εγκαινιάστηκε  το 2004.

Το κτήριο του MoMA στη σημερινή του μορφή, αποτελείται από έξι ορόφους και καταλαμβάνει συνολικά 58.000 μ² όπου στεγάζονται τα εκθέματά που περιλαμβάνουν περισσότερα από 150.000 μεμονωμένα κομμάτια εκτός από περίπου 22.000 ταινίες και 4 εκατομμύρια στιγμιότυπα ταινιών.

Ένα καφενείο στον δεύτερο όροφο και ένα κομψό εστιατόριο στον πέμπτο με θέα την αυλή του MoMA, δίνουν την ευκαιρία για ένα μικρό διάλειμα, για την επανάκτηση δυνάμεων και προγραμματισμό των ανά όροφο επισκέψεων. Σε πολλές από τις αίθουσες του Μουσείου γίνονται περιοδικές εκθέσεις, ανεπανάληπτη όμως παραμένει η μόνιμη συλλογή με πολλά από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης ζωγραφικής.

Henri Matisse, Vincent Van Gogh, Pablo Picasso, Henri Rousseau, Joan Miro, Piet Mondrian, Paul Jackson Pollock,  Jasper Johns, Andy Walhol είναι μερικοί από τους πρωταγωνιστές του Μουσείου MoMA, με έργα που αλλάξαν την αντίληψη της ζωγραφικής τέχνης.

Ο Paul Cézanne‎ (1839 – 1906) ο σημαντικός Γάλλος ζωγράφος αντιπροσωπεύει την μετάβαση από τον ιμπρεσιονισμό στο κίνημα του κυβισμού. Σύμφωνα με τον ίδιο, ήθελε να μετατρέψει τον ιμπρεσιονισμό “σε κάτι στέρεο που διαρκεί όσο και η τέχνη που εκτίθεται στα μουσεία”. Η μεγαλύτερη συνεισφορά του στον ιμπρεσιονισμό θεωρείται η πρόσθεση καθαρών γεωμετρικών στοιχείων που αργότερα επηρέασαν και το κίνημα του κυβισμού. Το έργο του στο Μουσείο MoMA είναι το Still Life with Fruit Dish (1879-80) (Νεκρά φύση με δίσκο με φρούτα).

Το έργο The Dance αποτελείται από δύο συναφείς πίνακες φτιαγμένους από τον Henri Matisse μεταξύ του 1909 και του 1910. Ο πρώτος πίνακας είναι η προκαταρκτική έκδοση ώστε ο ζωγραφος να μελετήσει τη δεύτερη έκδοση που ήταν άλλωστε παραγγελία από τον Ρώσσο επιχειρηματία και συλλέκτη Sergei Shchukin. Η σύνθεση των μορφών που χορεύουν θυμίζει την ακουαρέλα του Μπλέικ “Oberon, Titania and Puck with fairies dancing” από το 1786.  Η πρώτη έκδοση του The Dance είναι μια σύνθεση όπου χρησιμοποιούναι πιο φωτεινά χρώματα και λιγότερες λεπτομέρειες. Ο άλλος πίνακας βρίσκεται στο μουσείο The Hermitage της Αγίας Πετρούπολης. Οι διαστάσεις του πίνακα είναι 259.7 cm × 390.1 cm. Παρ’ όλες τις “ατέλειες” του προσχεδίου, η σχέση των  χρωμάτων, η κίνηση των σωμάτων -ιδιαίτερα στο σημείο που σπάει ο κύκλος των χορευτριών- καθιστούν το έργο εξαιρετικής ομορφιάς.

Το έργο “Les demoiselles d’ Avignon” (1907) του Pablo Picasso θεωρείται η απαρχή της εποχής του Κυβισμού. Χαρακτηρίστηκε ως «σκανδάλη» που τάραξε τα δεδομένα της ζωγραφικής του 20ού αιώνα.  O Andre Breton μάλιστα δήλωσε πως «με μυστικιστικούς όρους αποχαιρετήσαμε όλους τους άλλους πίνακες του παρελθόντος». Έχει χυθεί πολύ μελάνι γύρω από την επίδραση του έργου και την συνεισφορά του στην εξέλιξη της σύγχρονης ζωγραφικής. Καταρχήν, οι  δεσποινίδες – πόρνες της οδού Avignon στην Βαρκελώνη – είναι το έργο που δούλεψε ο ζωγραφος περισσότερα από όλα τα άλλα του, με πολυάριθμες σπουδές και γύρω στα  800  σχέδια. Η απόλυτη αυτή απομάκρυνση από τις γενικές παραδεκτές επί αιώνες συμβάσεις , δίνει στις «Δεσποινίδες», τον ανατρεπτικό και ρηξικέλευθο χαρακτήρα. Αφρικανικές μάσκες, αγριότητα του κινήματος των φοβιστών, αφρικανική γλυπτική, επίκληση συναισθημάτων και ψυχικών καταστάσεων, απόρριψη της συνοχής και συνεκτικότητας της αναπαραστασιακής τέχνης είναι λίγα από στοιχεία που χαρακτηρίζουν το έργο αυτό.

“The Dream” ή “Le Rêve” ( το Όνειρο) το έργο του Henri Rousseau που ζωγραφίστηκε το 1910 ήταν ένα από 25 έργα έργα του ζωγράφου με θέμα την ζούγκλα. O Γάλλος ζωγράφος Henri Rousseau (1844-1910), θεωρείται ο μεγαλύτερος ίσως από τους αυτοδίδακτους ναΐφ ζωγράφους όλων των εποχών. Ήταν γνωστός και ως “Le Douanier” (Ο Τελώνης), γιατί για πολλά χρόνια εργαζόταν ως υπάλληλος στο τελωνείο του Παρισιού. Ο Rousseau άρχισε να ζωγραφίζει ερασιτεχνικά, λίγο μετά το 1870. Μη έχοντας κάποια τυπική κατάρτιση, δεν ήταν σε θέση να προβλέψει το μέγεθος της επιτυχίας, η οποία οφείλεται στο πρωτότυπο στυλ του, στο ιδιαίτερο όραμά του και τις φανταστικές εικόνες του. Η παιδική απλότητα των μορφών του και η φαντασία των θεμάτων του αποτέλεσαν πραγματική αποκάλυψη για μια σειρά από καλλιτέχνες που αναζητούσαν νέα εκφραστικά μέσα.

Το Starry Night είναι ένας εκτυφλωτικός σε χρώματα και κίνηση πίνακας του μεγάλου Ολλανδού μετα-ιμπρεσιονιστή  Vincent Van Gong. Δημιουργήθηκε τον Ιούνιο του 1889 και απεικονίζει τη θέα έξω από το παράθυρο ενός δωματίου στο σανατόριο Saint-Remy-de-Provence (που βρίσκεται στη νότια Γαλλία) κατά τη διάρκεια της νύχτας, αν και ζωγραφίστηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ανήκει στη μόνιμη συλλογή του MoMA – Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης από το 1941.

Ο Joan Miró (1893-19830) γεννήθηκε στην Βαρκελώνη 1893  και σε ηλικία 14 ετών φοίτησε στην Εμπορική Σχολή, αν και παράλληλα παρακολουθούσε κρυφά μαθήματα στην Σχολή Καλών Τεχνών και αργότερα στην Ακαδημία Galí μέχρι το 1915. Το 1920 μετακόμισε στο Παρίσι όπου συμμετείχε στους καλλιτεχνικούς κύκλους της Μονμάρτης και γνωρίστηκε αρχικά με το κίνημα του ντανταϊσμού και αργότερα με τους υπερρεαλιστές, κάτω από την επίδραση των οποίων άρχισε να διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο και προσωπικό ύφος στη ζωγραφική του. Ο μεγαλύτερος ίσως θεωρητικός του υπερρεαλισμού και ένα από τα ηγετικά στελέχη του, ο André Breton, αναφερόμενος στον Joan Miró δήλωσε πως “είναι ο περισσότερο σουρρεαλιστής από όλους”. 

O εμφύλιος της Ισπανίας συγκίνησε πολλούς καλλιτέχνες που τάχτηκαν με το μέρος του δημοκρατικού στρατού. Από τους πρώτους μαζί με τον Picasso και ο Miro, όπου σε μιά από τους πιο όμορφες “πολεμικές” αφίσσες καλεί τον κόσμο να βοηθήσει την Ισπανία, σχολιάζοντας:

“Dans la lutte actuelle, je vois du côté fasiste les forces perimees, de l’ autre côté le peuple dont les immenses ressources creatrices donneront a l’ Espagne un elan qui etonnera le monde”

Το έργο του Piet Mondrian (1872-1944), Broadway Boogie-Woogie το (1942-1943) είναι από τα πλέον χαρακτηριστικά έργα της περιόδου του κινήματος του νεοπλαστικισμού, του Ολλανδού ζωγράφου. Η παραμονή του το 1912 για περίπου δύο χρόνια στο Παρίσι σημαδεύεται από την επαφή του με το έργο του Ζωρζ Μπρακ, του Πικάσο αλλά και του Σεζάν και η σημαντική επίδραση που ασκούν οι συγκεκριμένοι ζωγράφοι στο προσωπικό του έργο. Τα έργα του σταδιακά αποκτούν πιο έντονα γεωμετρικά χαρακτηριστικά ενώ τείνουν να γίνουν περισσότερο αφηρημένα, χρησιμοποιώντας στοιχεία του κυβισμού, χωρίς όμως να τον υιοθετεί πλήρως. Εδώ στο έργο Broadway Boogie-Woogie που έγινε κατά την περίοδο της γνωριμίας του με την Νέα Υόρκη συνδέει μιά από τις γνωστές σχεδιαστικές κανάβους του με τους ρυθμούς της μουσικής και τον πολεοδομικό ιστό της πόλης.

Ο Paul Jackson Pollock  (1912 –1956) είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και αποτελεί έναν από τους  δημοφιλέστερους ζωγράφους της Αμερικής. Γύρω στο 1940, περίοδος που θεωρείται από τις δημιουργικότερες για τον Πόλοκ, επινοεί την τεχνική του dripping. Οι τεχνικές που αναπτύσσει καλούνται συχνά και με τον ευρύτερο όρο action painting. Παρά τον φαινομενικά τυχαίο χαρακτήρα που εμπεριέχεται στην τεχνική του, ο Πόλοκ επεξεργάζεται σχολαστικά τους πίνακές του, οι οποίοι αποτελούν ως επί το πλείστον αφηρημένες συνθέσεις μεγάλων διαστάσεων (murals). Το έργο One Νumber 31  είναι τεραστίων διαστάσεων (180Χ360) και ζωγραφίστηκε το 1950 με άλλους δυό πίνακες,  απλώνοντας τα τελάρα στο πάτωμα και ρίχνοντας ελεύθερα τα χρώματα.

Το πιο γνωστό έργο του Jasper Johns είναι η «Flag», το οποίο έχει εκτιμηθεί με αξία 110 εκατομμυρίων δολαρίων. Το ζωγράφισε σε ηλικία 24 ετών, το 1955, δύο χρόνια αφότου τελείωσε τη στρατιωτική του θητεία. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης (MoMA) της Νέας Υόρκης.  Η “Σημαία” είναι τόσο χαρακτηριστικό έργο της τέχνης του και εικόνα της ποπ κουλτούρας όπως το “κουτί της σούπας Κάμπελ” του Andy Warhol. Η αμερικανική σημαία που αποτέλεσε γι’ αυτόν μια σημαντική αφετηρία έμπνευσης παρουσιάζεται σε μια αφύσικη θέση. Δεν κυματίζει, αλλά μοιάζει απλωμένη σε μια οριζόντια επιφάνεια ή καρφωμένη πολύ προσεκτικά από την πάνω οριζόντια πλευρά. Πρόκειται για έναν αντισυμβατικό τρόπο παράστασης του εθνικού συμβόλου της πατρίδας του καλλιτέχνη.

Στο πέμπτο όροφο του MoMA, στην είσοδο του εστιατορίου, βρίσκεται ο διπλός πίνακας του Elvis Prisley,  ένας από τους 22 που έφτιαξε ο Andy Warhol για το ροκ ίνδαλμα της Αμερικής, ενώ ο τριπλός Έλβις του, πουλήθηκε έναντι 81,9 εκατομμυρίων δολαρίων σε δημοπρασία μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης στη Νέα Υόρκη. O Andy Warhol  σπούδασε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας του Κάρνεγκι και κατόπιν εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη,  όπου τον πρόσεξε ο πασίγνωστος τότε γκαλλερίστας Αλέξανδρος Ιόλας και τον προώθησε στο περιοδικό Glamour σαν εικονογράφο. Με πίνακες που απεικόνιζαν κουτιά σούπας της εταιρείας Κάμπελ ή μπουκάλια Κόκα Κόλα, απέκτησε μεγαλύτερη φήμη και μέχρι το 1963 παρήγαγε μαζικά τέτοιου τύπου επιτηδευμένα κοινότοπες αναπαραστάσεις καταναλωτικών προϊόντων, καθώς και προσωπογραφίες διασημοτήτων σε φανταχτερά χρώματα και συχνά ως μεταξοτυπίες, δημιουργώντας έτσι τη φήμη του μετρ της Pop Art. 

Η Γκουέρνικα ήταν το θύμα των βομβαρδιστικών του Χίτλερ και του Μουσολίνι που έκαναν εκτεταμένη χρήση εμπρηστικών βομβών σε μία γενική πρόβα πριν τις μαζικές τρομοκρατικές επιχειρήσεις του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ενάντια σε άμαχους πληθυσμούς (1600 νεκροι – 800 τραυματίες). Ο Πικάσο συνέλαβε την ιδέα του πίνακα αμέσως μετά την καταστροφή της πόλης και τον ολοκλήρωσε μέσα σε δύο μήνες (Μάης με Ιούνης 1937) προκειμένου να σταλεί στη Διεθνή ‘Εκθεση του Παρισιού, όπως του το είχε ζητήσει η ισπανική Δημοκρατική κυβέρνηση. H Guernica εκτίθεται σήμερα στο Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía (Μαδρίτη). Bρισκόταν στο MοMA επί 40 περίπου χρόνια και επέστρεψε στην Ισπανία μόνο αφότου κατέρρευσε το καθεστώς του Franco. Το έργο American People Series,  Die, 1967, είναι σύγχρονο έργο του αφρο-αμερικανού ζωγράφου Faith Ringgold εμπνευσμένο από την Guernica με θέμα όμως τις φυλετικές διαφορές στις ΗΠΑ.