Η Πάρος το φετεινό καλοκαίρι έζησε την πιο εμπορική τουριστική σαιζόν των τελευταίων χρόνων, αν όχι όλων των εποχών. Τόσες  πολλές αφίξεις βαποριών στο λιμάνι της Παροικιάς δεν έχουμε ματαδεί (πέντε βαπόρια ταυτόχρονα στο λιμάνι), 20.000 άτομα την ημέρα, ενώ το νέο αεροδρόμιο  τριπλασίασε τους επιβάτες του, που σε ημερήσιο άριθμό κινούντο γύρω τους 700. Οι επιχειρήσεις και οι υπηρεσίες του Δήμου με πολύ κόπο και ηρωισμό ανταπεξήλθαν στην πρωτοφανή ζήτηση, ειδικά τον Αύγουστο όπου οι υποδομές έφτασαν τα όρια τους (περιφερειακός Παροικιάς, ύδρευση, βιολογικοί καθαρισμοί, αποκομιδή σκουπιδιών). Σίγουρα οι εισπράξεις ρεκόρ – με βάση τις αφίξεις και τις καταναλώσεις- θα είναι μια ανάσα για τους Παριανούς και μη, επιχειρηματίες.

Η Πάρος πρωταθλήτρια στον Τουρισμό και την Διασκέδαση στην περιοχή των Κυκλάδων, διεκδίκησε ακόμα μια πρωτιά, αυτή τη φορά σ’ ένα τελείως διαφορετικό πεδίο, αυτό του Πολιτισμού, χάρη  στις “Διαδρομές στη Μάρπησσα”.

 

 

Το γαλατικό χωριό της συντροφικότητας και του εθελοντισμού,  έδειξε μιά άλλη πτυχή του νησιού και αντιστάθηκε για άλλη μιά φορά στο κυνήγι του κερδοφόρου και μαζικού Τουρισμού, καταθέτοντας  και φέτος τις αξίες του.   Έχοντας τα τελευταία χρόνια ρίξει το βάρος της προσωπικής μου έρευνας, αλλά και τiς δράσης μου γύρω από τις γαστρονομικές κοινότητες στην Ελλάδα, το ενδιαφέρον μου για τις “Διαδρομές στη Μάρπησσα”, εκτός του θεάματος, και της συμμετοχής στα πολιτιστικά δρώμενα, είχε και έναν χαρακτήρα διερευνητικό. Να παρακολουθήσω, το πώς κτίζονται οι κοινότητες, ποιές δυσκολίες αντιμετωπίζουν και ποιό είναι το μυστικό της επιτυχίας τους για τη διάρκεια και την εξέλιξη τους στο χρόνο. Και για να μην υπάρχει αγωνία, η συνταγή ήταν εδώ – όπως και οπουδήποτε υπάρχει θετικό παράδειγμα- η ακόλουθη: Mεράκι, ατομικό και συλλογικό ήθος, ενθουσιασμός, υπομονή, επιμονή, οικονομική ανεξαρτησία, ελευθερία, εθελοντισμός.

Το φεστιβάλ «Διαδρομές στη Μάρπησσα», πραγματοποιήθηκε για ένατη συνεχή χρονιά στον παραδοσιακό οικισμό της Μάρπησσας στην Πάρο και ήταν φέτος αφιερωμένο στο αλάτι. Πάνω από 5.000 επισκέπτες περιπλανήθηκαν στα σοκάκια του χωριού, γεύτηκαν το αλάτι της γης και της θάλασσας κι αναζήτησαν το αλάτι της ψυχής και της ζωής.

Τη δυναμική έναρξη του φεστιβάλ σήμανε την Παρασκευή 24 Αυγούστου η ομάδα «Σβούρες» με το θεατρικό παιχνίδι «Δέκα βήματα αλάτι», ενώ λίγο αργότερα ο σεφ και καθηγητής γαστρονομίας Πάνος Ιωαννίδης μοιράστηκε με το κοινό γεύσεις και μυστικά για το αλάτι. Το πρόγραμμα της βραδιάς ολοκληρώθηκε με την 40μελή Underground Youth Orchestra, η οποία με τη συμμετοχή της παιδικής / νεανικής χορωδίας του ωδείου «Μυθωδία» Πάρου, ταξίδεψαν το κοινό σε όλο τον κόσμο, μέσα από διάσημα soundtracks και αγαπημένες μελωδίες.

Η δεύτερη μέρα ξεκίνησε νωρίς το πρωί με ομαδική επίσκεψη σε σύγχρονη τυροκομική μονάδα της περιοχής, που εφαρμόζει παραδοσιακούς τρόπους τυροκόμησης. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, τα παιδιά έφτιαξαν «Μαγικό ζωμό» με τη διατροφολόγο Φανή Ρούσσου, περπάτησαν στον «Δρόμο του αλατιού» με την καθοδήγηση της εικαστικού Νιόβης Σταυροπούλου και αναζήτησαν «Ρωγμές στο αλάτι» με την αρχιτέκτονα – παιδαγωγό Δρ. Καρολίνα Βασιλικού και την performer σωματικού θεάτρου Δρ. Judita Vivas, σε τρία εργαστήρια που σχεδιάστηκαν για παιδιά προσχολικής ηλικίας, μαθητές δημοτικού και εφήβους αντίστοιχα. Το βράδυ έκλεισε με την εικαστική performance «Αλοιφή για τις Αλμυρές» της Έρικας Σκούρτη και με δύο ατμοσφαιρικές συναυλίες στην πλατεία «Χριστού», η πρώτη με το φωνητικό κουαρτέτο «Γιασεμί» και η δεύτερη με το διεθνούς φήμης Ross Daly Trio του Ιρλανδού μουσικού που αγάπησε και εγκαταστάθηκε στην Κρήτη.

 

Την τρίτη και τελευταία μέρα οι μικροί επισκέπτες έπαιξαν ένα παιχνίδι για τη βιοποικιλότητα και την προστασία της θάλασσας με τίτλο «Αλμυρά μουστάκια… μόνα ζητάνε το αφεντικό τους!» με τη συνεργάτιδα της WWF Ελλάς και συγγραφέα παιδικών βιβλίων Ελένη Σβορώνου, ενώ οι ενήλικες παρακολούθησαν μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη για την τέχνη της ξερολιθιάς στον αιγαιοπελαγίτικο χώρο από τον αρχιτέκτονα – χωροτάκτη Γιώργη Πετράκη.

Το βράδυ, υπό το φως της αυγουστιάτικης πανσελήνου έγινε η καθιερωμένη τσαμπουνοπατινάδα, με τη συμμετοχή 20 μουσικών (επικεφαλής η Σοφία Κεφάλα και ο Νίκος Τσαντάνης) από την Πάρο και την Αντίπαρο. Είναι τιμητικό για τις  ” Διαδρομές της Μάρπησας” που εμμένουν όσο κανένα άλλο χωριό της Πάρου, στο μοναδικό αυτό όργανο, των κτηνοτρόφων -μετά από χρόνια ανυποληψίας, χάρη τις εκδηλώσεις των τσαμπουνιέρηδων των Κυκλάδων που διοργανώνει εδώ και 15 χρόνια η Νομαρχία Κυκλάδων. Η αλήθεια είναι ότι όλο αυτό το «κίνημα της τσαμπούνας» ξεκίνησε από το πουθενά και χάρις στην αδιάκοπη, επίμονη και συστηματική δουλειά του Τάσου Αναστασίου, έδωσε μία απίστευτη ώθηση στο όργανο.

Πόσοι και πόσοι κτηνοτρόφοι δεν βγάλαν από τα μπαούλα τους διπλωμένες τσαμπούνες και άρχισαν να παίζουν τους λησμονησμένους σκοπούς του τόπου τους. Πόσοι και πόσοι δεν ταξίδευσαν σ’ αυτές τις ετήσιες συναντήσεις-εκδηλώσεις της Νομαρχίας (δεν έχασα καμία)   και δεν γνώρισαν άλλους συνάδελφους και είδαν με μεγάλη έκπληξη να παίζουν τα ίδια κομμάτια με άλλους σκοπούς και ρυθμούς. Απαξάπαντες όμως με το ίδιο μεράκι και καϋμό. Έτσι ξαναζωντανέψουν οι μουσικές της τσαμπούνας. Και πόσοι πιτσιρικάδες άρχισαν να νιώθουν περήφανα για το «ζώο» (το δέρμα του κατσικιού, από το οποίο είναι φτιάχνεται η τσαμπούνα)  που βαστούσαν στα χέρια τους (τέλος η παρένθεση με τις τσαμπούνες που είναι μια τρέλα μου).

Το δαιμονισμένο κλίμα ενθουσιασμού και ευδαιμονίας με τσαμπούνες και τουμπάκια παρέσυρε τους επισκέπτες και κατοίκους στην κεντρική πλατεία της Μάρπησσας, όπου εκεί υπήρχε η άλλη μεγάλη απόλαυση, το αυθεντικό νησιώτικο γλέντι με τον Νίκο Οικονομίδηκαι την ορχήστρα του. Κι όταν λέμε Νίκο Οικονομίδη εννοούμε για το πιο γλυκό βιολί που υπάρχει στην Κυκλάδες και στο Νότιο Αιγαίο και φυσικά για τα πιο ξεσηκωτικά νησιώτικα τραγούδια. Μια τρανή απόδειξη ότι διασκέδαση μπορεί να γίνει και με ποιοτική μουσική και όχι μόνο με τα “σκυλονησιώτικα”

Παράλληλα με τις εκδηλώσεις της τσαμπούνας και του χορού με τον Οικονομίδη, οι επισκέπτες περιηγήθηκαν στους θεματικούς σταθμούς ενδιαφέροντος που είχαν δημιουργηθεί σε τέσσερις διαφορετικές πλατείες του χωριού, ανακαλύπτοντας μέσα από δράσεις, παιχνίδια και αφηγήσεις σημαντικές στιγμές κι ενδιαφέρουσες πτυχές από την πορεία του αλατιού στους αιώνες. Τέλος στο πλαίσιο του φεστιβάλ πραγματοποιήθηκε με τη στήριξη του ΝΕΟΝ ομαδική εικαστική έκθεση με τίτλο «Περπατώντας τον σκύλο στο αλάτι» σε επιμέλεια της Δέσποινας Ζευκιλή, στην οποία συμμετείχαν οι διακεκριμένοι καλλιτέχνες Ελένη Μπαγάκη, Μυρτώ Ξανθοπούλου, Έρικα Σκούρτη και Έλενα Χαντζή.

Το φεστιβάλ τίμησαν με την παρουσία τους μεταξύ άλλων ο Δήμαρχος Πάρου κ. Μ. Κωβαίος, η εντεταλμένη περιφερειακή σύμβουλος Πολιτισμού Κυκλάδων της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου κ. Χρ. Πάπιτση, ο Έπαρχος Πάρου Αντιπάρου κος Κ. Μπιζάς, αντιδήμαρχοι, δημοτικοί σύμβουλοι καθώς και πρόεδροι και μέλη των Δημοτικών και Τοπικών Κοινοτήτων Πάρου και εκπρόσωποι των Συλλόγων και φορέων του νησιού.

Οι δύσκολες εργασίες κάθε εκδήλωσης είναι οι χαμαλοδουλειές της. Κι αν αυτές γίνονται στην προετοιμασία, σίγουρα γίνονται πιο εύκολα με την γλυκιά προσμονή της αναμενόμενης επιτυχίας. Τα ζόρια έρχονται στον επίλογο, όταν η κούραση όλων των ημερών έρχεται σωρευτικά. Όταν βλέπεις όμως ότι και τότε, όπως εδώ, το μάζεμα των καρεκλών μετά από μια πολύ πετυχημένη συναυλία του Ross Daly Trio, γίνεται παιγνίδι, τότε αντιλαμβάνεσαι πως κάτι πολύ σπουδαίο έχει συμβεί σ’ αυτήν την συλλογικότητα. Ζηλέψαμε και υποκλιθήκαμε.

Συνοψίζοντας με δυό λόγια οι «Διαδρομές στη Μάρπησσα» είναι ένα τριήμερο, βιωματικό, πολιτιστικό φεστιβάλ με κεντρική ιδέα τη δημιουργία θεματικών διαδρομών και σημείων ενδιαφέροντος μέσα στον παραδοσιακό οικισμό της Μάρπησσας. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε θέματα αρχιτεκτονικής, λαογραφίας, μουσικής, εικαστικών και περιβάλλοντος και αναδεικνύεται με σεβασμό η ιδιαίτερη φυσιογνωμία και οι παραδόσεις του τόπου, μέσα από μία σύγχρονη καλλιτεχνική ματιά, αναδεικνύοντας τη Μάρπησσα ως προορισμό πολιτιστικού τουρισμού και προβάλλοντας τη συνύπαρξη της παράδοσης με το σύγχρονο τρόπο ζωής. Το φεστιβάλ κάθε χρόνο διαμορφώνεται ανάλογα με την κεντρική ιδέα, που είναι διαφορετική, με αποτέλεσμα κάθε φεστιβάλ να είναι μοναδικό.
Η είσοδος σε όλες τις εκδηλώσεις του τριημέρου είναι ελεύθερη, ώστε όλοι να έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν και να συμμετέχουν στις εκδηλώσεις.

Mιλήσαμε με την Κωνσταντίνα Αλιμπράντη, την ψυχή της συλλογικότητας, κατ’ αυτή, μία από τους εξήντα εθελοντές. Η αλήθεια, είναι ότι η οργάνωση, δεν έχει προέδρους, αντιπροέδρους, και όλα γίνονται συλλογικά μ’ εναν τρόπο μαγικό. Φυσικά ούτε συζήτηση για μια προσωπική φωτογραφία, “θα βάλετε την φωτογραφία της ομάδας”.

«Κατ’ αρχήν ξεκινήσαμε μια ομάδα εθελοντών -μετρημένοι στα δάκτυλα τότε- να κάνουμε μια και μοναδική εκδήλωση για το χωριό μας. Το φεστιβάλ Διαδρομές στη Μάρπησσα γεννήθηκε τον Μάρτιο του 2010 από μια ομάδα νέων με αγάπη για τον τόπο και διάθεση για προσφορά και έγινε πραγματικότητα μέσα σε τέσσερις μήνες!

Ήταν τέτοια η επιτυχία και το χωριό άνοιξε τόσο  πολύ τον εαυτό του κι οι εκδηλώσεις αγκαλιάστηκαν τόσο από ντόπιους και επισκέπτες που δεν αφεθήκαν  περιθώρια μη επανάληψης. Ήταν μια καινοτόμος ιδέα για την Πάρο, που ενθουσίασε από την πρώτη στιγμή και από τότε  έγινε θεσμός. Έτσι φέτος κλείσαμε τα 9 χρόνια. Τα παιδάκια που τότε έπαιξαν μας τα πρώτα παιδαγωγικά παιγνίδια, είναι σήμερα δυναμικά μέλη της ομάδας μας, που αυτή την χρονιά ξεπέρασε τους 65 εθελοντές μέλη.

Οι «Διαδρομές στη Μάρπησσα» αναπτύσσονται σε δύο άξονες: τους «σταθμούς – επισκέψιμους χώρους – εικαστικές εκθέσεις» και το «πρόγραμμα δράσεων και εκδηλώσεων».

Με τους σταθμούς επιχειρούμε να απλωθούμε και να γνωρίσουμε τον τόπο μας, τους εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους του χωριού (αυλές, εκκλησίες, κτίρια ειδικών χρήσεων, πλατώματα, παραδοσιακά σπίτια). Κατοικίες και κτίρια ειδικού ενδιαφέροντος είναι επισκέψιμα για το κοινό τις μέρες του φεστιβάλ, δίνοντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να έρθουν σε άμεση επαφή με την αυθεντική φυσιογνωμία του χωριού και τους κατοίκους του. Στην αρχή δυσκολευτήκαμε λιγάκι, στην πορεία όλο και περισσότεροι κάτοικοι ανοίγαν τα σπίτια του.”

Από το 2010 που διεξάγεται το φεστιβάλ, έχει συλλεγεί ένας μεγάλος όγκος υλικού από μαρτυρίες των κατοίκων του οικισμού και Παριανούς, μέσα από συστηματική καταγραφή, μελέτη με πιο ενδεικτικές έρευνες τις εξής:

Σχεδιασμός του χάρτη του παραδοσιακού οικισμού της Μάρπησσας  με τα στάδια εξέλιξής του (2010),
Έρευνα για τους επικρατέστερους τύπους των εκκλησιών (2011),
Καταγραφή των παραδοσιακών επαγγελμάτων (2011),
Καταγραφή σε βάση δεδομένων των Γενεαλογικά δέντρων των οικογενειών του οικισμού (2011),
Καταγραφή για τα προσωνύμια/παρατσούκλια των Μαρπησσαίων (2011),
Έρευνα για τη ντοπιολαλιά – το τοπικό γλωσσικό ιδίωμα με καταγραφή και παρουσίαση λέξεων, φράσεων, παροιμιών (2011),
Καταγραφή για τα ήθη και έθιμα στον κύκλο του χρόνου και της ζωής (2012),
Συλλογή φωτογραφικού λευκώματος με την προσφορά υλικού από τους Μαρπησσαίους (2010-σήμερα),
Ομαδική φωτογράφιση των Μαρπησσαίων (2013),
Έρευνα και καταγραφή της εμπορικής δραστηριότητας και της αγροτικής παραγωγής του ντόπιου πληθυσμού τον 20ο αιώνα (2016)

 

Κάποια συμπεράσματα αντί υστερόγραφου

Η Μάρπησσα είναι ένα μικρό χωριό, το πέμπτο σε πληθυσμό στην Πάρο, μετά την Παροικιά, τη Νάουσα, τις Λεύκες και την Αλυκή, με πληθυσμό μόλις 500 κατοίκων.

Το πανέμορφο “Γαλατικό” (αυτό που αντισταθηκε στους Ρωμαίους, το χωριό του Οβελίξ και του Πανοραμίξ) χωριό της Πάρου – με πολιτιστική παράδοση βέβαια – ό,τι δεν κατάφερε με τον πλούτο του και τη δύναμη του, το πέτυχε με την ψυχή και την φλόγα των εθελοντών των “Διαδρομών στη Μάρπησσα”.  Τα κορίτσια (έχουν συντριπτική πλειοψηφία) πέτυχαν έναν άθλο, κέρδισαν με την αξία τους την καρδιά των επισκεπτών, την εμπιστοσύνη των κατοίκων και τον σεβασμό όλης της Πάρου. Και δεν είναι τυχαίο ό,τι έχουν πάντα την συνδρομή εθνικών και τοπικών χορηγών αλλά και της Πολιτείας.

Εγώ προσωπικά πάντως πήρα πολλά μαθήματα. Διαδρομές στη Μάρπησσα, η Πάρος και οι Κυκλάδες σας ευχαριστούν. Γίνατε παράδειγμα.