Η «Ακαδημία Μεταξά» είναι ένα καινοτόμο concept το οποίο ο Οίκος Μεταξά υλοποιεί απο το 2011 στην Αθήνα, στα κελάρια του ΜΕΤΑΧΑ και στο νησί της Σάμου. Αφορά ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης και φιλοξενίας στην Ελλάδα,  δημοσιογράφων, οινολόγων, διακεκριμένων γευσιγνωστών και προσωπικοτήτων της γαστρονομίας και όχι μόνον, από όλον τον κόσμο με στόχο την ανάδειξη της μοναδικής τέχνης της δημιουργίας του ΜΕΤΑΧΑ, στην οποία συμμετέχει σημαντικά το αρωματικό μοσχάτο κρασί της Σάμου.

Σημειωτέον ότι από το 2000 κι έπειτα ο οίκος ΜΕΤΑΧΑ είναι μέλος της παγκοσμίου φήμης εταιρείας Remy Cointreau, γεγονός που επιτάχυνε την περαιτέρω ανάπτυξή του.

Το ταξίδι ξεκινά από την Αθήνα και τα κελάρια του Οίκου Μεταξά, όπου οι καλεσμένοι μαθαίνουν τα μυστικά της δημιουργίας του αυθεντικού Ελληνικού ποτού, από τον Metaxa Master Κωνσταντίνο Ράπτη και ακολουθεί αεροπορικό ταξίδι στην Σάμο όπου οι συμμετέχοντες έχουν την ευκαιρία να ανηφορίσουν στους ορεινούς αμπελώνες του νησιού, και στις πανέμορφες πεζούλες να συνομιλήσουν με ντόπιους αμπελοκαλλιεργητές που καλλιεργούν τους πατρογονικούς αμπελώνες  σύμφωνα με την παράδοση, να περιηγηθούν στο Μουσείο Σαμιακού Οίνου, αλλά και να γνωρίσουν την τοπική γαστρονομία.

Καταρχήν ας κάνουμε μια βουτιά στην ιστορία του Σαμιώτικου αμπελώνα που ξεκινά από τη… μυθολογία! Από τις Αμαζόνες και τον Διόνυσο, τον θεό του αμπελιού και του κρασιού. Οι περήφανες Αμαζόνες έκαναν το λάθος να τον περιφρονήσουν και να καταφύγουν στην πευκόφυτη Σάμο. Ο Διόνυσος ζήτησε τη βοήθεια των Σαμίων για να τις νικήσει, κι αφού τα κατάφερε, χάρισε στους κατοίκους την τέχνη της αμπελουργίας  και τους έμαθε πώς να το καλλιεργούν σε ορεινές κυρίως αναβαθμίδες και πεζούλες.

Η Σάμος στην αρχαιότητα σύμφωνα με τον Στράβωνα αν και ήταν αμπελότοπος δεν ήταν τόσο φημισμένη για τα κρασιά της όσο η Χίος, η Λέσβος και η Κως που ήταν «κρασότοποι», και ήταν περισσότερο γνωστή για το λάδι της παρά για το κρασί της. Οι  πρώτες αναφορές για το σαμιώτικο κρασί γίνονται κατά  τον 10ο αιώνα μ.Χ και αργότερα, στα τέλη του 16ο αιώνα εμφανίζεται στη Σάμο η ποικιλία  σταφυλιού «μοσχάτο». Διάφοροι συγγραφείς αναφέρουν ότι αυτή αρωματική ποικιλία σταφυλιού έχει Μικρασιατική προέλευση και είναι προϊόν μεταλλαγής  και λόγω του περιβάλλοντος της Σάμου απέδωσε πλήρως τα χαρακτηριστικά της.

Στις αρχές του 17ου αιώνα ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφόρ καταγράφει στο ακριτικό νησί μια παραγωγή μοσχάτου κρασιού που φτάνει τα 3.000 βαρέλια, ενώ από το 19ο αιώνα τροφοδοτεί με επώνυμα κρασιά τις αγορές της Δύσης και της Ανατολής. Από τότε, η Καθολική Εκκλησία παραχωρεί στη Σάμο το προνόμιο της παρασκευής οίνου με πιστοποιητικό καθολικής αποστολής. Ο «εκκλησιαστικός οίνος» χρησιμοποιείται και από την Ορθόδοξη Εκκλησία για την παρασκευή της Θείας Ευχαριστίας.

Κατά το 19ο αιώνα, όταν  η φυλλοξήρα κατάστρεφε τα αμπέλια της Ευρώπης, το κρασί της Σάμου άρχισε να γίνεται γνωστό στην Ευρώπη και από εκεί η φήμη του εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Για να εξασφαλίσουν κρασί  οι Ευρωπαίοι και κυρίως οι Γάλλοι και οι Ιταλοί στράφηκαν προς τις ανατολικές χώρες, δηλαδή και στη Σάμο. Σαν αποτέλεσμα της μεγάλης ζήτησης του κρασιού, η Σάμος έγινε ένας τεράστιος αμπελώνας, και το μοσχάτο κρασί της Σάμου γίνεται περιζήτητο παίρνοντας πολλά τιμητικά μετάλλια σε διάφορες εκθέσεις και διαγωνισμους.

Οι διαμορφωμένοι αμφιθεατρικά αμπελώνες, σε υψόμετρο έως και 900 μέτρων, καταδεικνύουν από τη μία την οινοπαραγωγική παράδοση του νησιού, αλλά και εξασφαλίζουν στο μικρόρωγο μοσχάτο σταφύλι αργή και σταθερή ωρίμανση.

Με επικεφαλής την υπεύθυνη της περιήγησης και υπεύθυνη επικοινωνίας του Οίκου Metaxa Χουίτη Κωνσταντινίδου, η ομάδα μετά την πρώτη γενική ενημέρωση για το σαμιώτικο κρασί και τον σαμιώτικο αμπελώνα, ξεκίνησε το ταξίδι της στις πεζούλες, όπως λέγονται οι αναβαθμίδες που στις έντονα επικλινείς πλαγίες των βουνών και λόφων της Σάμου, δημιουργούν πλατώματα για την καλλιέργεια του αμπελιού.

Οι πεζούλες είναι στενόμακρες, αρκετά ψηλές και για να περάσεις από την μία στην άλλη υπάρχουν στενά σκαλοπατάκια που με τα βίας χωρά η πατούσα σου, ενώ το περπάτημα  είναι δυσχερές γιατί η πυκνότητα των κλιμάτων είναι πολύ πυκνή, με αποδόσεις που κυμαίνονται από 500-1000kg ανά στρέμμα.

Στις πλαγιές του βουνού Άμπελος απλώνονται τα κρασοχώρια, στα βόρεια παράλια του νησιού, με κυριότερα τους Βουρλιώτες, τις Μανολάτες, την Άμπελος, τους Σταυρινήδες, όπου η βάση της οικονομίας των κατοίκων είναι η καλλιέργεια του μοσχάτου σταφυλιού. Έτσι τα ορεινά χωριά του βουνού Άμπελος παραμένουν πιστά στην καλλιέργεια του αμπελιού και στην κοπιαστική δουλειά που απαιτούν οι αμπελώνες που βρίσκονται ψηλοκρεμαστοί ανάμεσα στο γαλάζιο του ουρανού και της θάλασσας.

Το κύριο χαρακτηριστικό του αμπελώνα της Σάμου, εκτός του ανάγλυφού του με τις πεζούλες είναι η πυκνή και πλούσια βλάστηση. Σε αντίθεση με άλλα νησιά του Αιγαίου η Σάμος έχει νερά και μια πολύ πλούσια χλωρίδα. Ταξιδεύοντας στους αμπελώνες θα συναντήσεις κάθε είδους καρποφόρο δέντρο, συκιές, καρυδιές, καστανίες, εσπεριδοειδή, ροδιές, ελιές, κυπαρίσσια, μηλιές, αμυγδαλιές που το καθένα εκτός από τους καρπούς τους προσθέτει και την απόχρωσή του στην πλούσια χρωματική παλέτα του Σαμιώτικου τοπίου!

Το τρίπτυχο που προσδιορίζει την επιτυχία του σαμιώτικου κρασιού είναι το μικροκλίμα και το γεωφυσικό ανάγλυφο του νησιού, η εξαίρετη ποιότητα του προϊόντος και το «μεράκι» των ανθρώπων που εμπλέκονται με αυτό. Οι αμπελουργοί του ακριτικού νησιού καλλιεργούν σε ορεινές κυρίως αναβαθμίδες και πεζούλες, με μικρή στρεμματική απόδοση που δεν ξεπερνά κατά μέσο όρο τα 1.000 κιλά σταφυλιού ανά στρέμμα, κι όπως αντιλαμβάνεστε, με χειρωνακτική κυρίως εργασία.

Η ενημέρωση  για όλα αυτά στην παρέα μας έγινε από την Χουίτη Κωνσταντινίδη και τον κυρ-Γιώργο, παλιό καπετάνιο, που τώρα συντηρεί ένα υποδειγματικό κτήμα, όπου με λόγια με χαρές και με έργα, επιχειρείται η κατανόηση της αμπελουργίας, του τοπίου αλλά και της ζωής των αμπελουργών της Σάμου.

Κάποια στιγμή η ομάδα της Ακαδημίας Μεταξά καταλήγει στο κτήμα ΜΕΤΑΧΑ όπου γίνεται η πιο αναλυτική ενημέρωση των σημερινών δεδομένων που αφορούν τον αμπελώνα, ενώ κατατίθενται  παράλληλα προσεχτικά, κάποιες μελλοντικές σκέψεις για μια πιο ολοκληρωμένη εμπειρία στον χώρο. Αναμένουμε με αγωνία!

Μετά τους υπαίθριους περιπάτους οδηγηθήκαμε στο επιβλητικό πέτρινο κτίριο του 19ου αιώνα που στεγάζει το Μουσείο Κρασιού του ΕΟΣ Σάμου, το οποίο λειτουργούσε πριν την ίδρυση του Συνεταιρισμού Σάμου ως οιναποθήκη και αργότερα ως βαρελοποιείο. Μετατράπηκε σε μουσειακό χώρο το 2005 και από τότε φιλοξενεί στοιχεία που προσδιορίζουν το σαμιώτικο κρασί.

Τα εκθέματα περιλαμβάνουν από τη φυσική αναπαράσταση της καλλιέργειας των σαμιακών αμπελιών σε «πεζούλες ξερολιθιάς», το «καλύβι» και το πατητήρι, τις συλλεκτικές φιάλες, τις παλαιές φωτογραφίες και τα χειρόγραφα αρχεία καταγραφής της παραγωγής, τα εργαλεία και σκεύη, την τέχνη της βαρελοποιίας, ως τα παμπάλαια μηχανήματα οινοποίησης αλλά και τις τεράστιες ξύλινες οινοδεξαμενές του προηγούμενου αιώνα, χωρητικότητας έως και 80 τόνων! Ακόμη, εκτίθενται τα σημαντικότερα από τα εκατοντάδες διεθνή βραβεία με τα οποία έχουν τιμηθεί τα κρασιά του ΕΟΣ Σάμου όλα αυτά τα χρόνια.

H Ένωση Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου, αποτελεί έναν από τους πιο παλιούς συνεταιρισμούς της Ελλάδας, καθώς ιδρύθηκε το 1934 και συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 μεγαλύτερων οινοποιείων της χώρας μας. Συγκεντρώνει, οινοποιεί και εμπορεύεται το σύνολο σχεδόν της παραγωγής των αμπελοκαλλιεργητών του νησιού, εφαρμόζοντας τόσο το Σύστημα Ποιότητας κατά ISO όσο και το Σύστημα Διαχείρισης Ασφάλειας των Τροφίμων HACCP. Τα κρασιά της Σάμου έχουν συγκεντρώσει εκατοντάδες βραβεία και διακρίσεις σε διεθνείς διαγωνισμούς και εκθέσεις. Αξίζει να σημειωθεί πως το πρώτο βραβείο που έλαβαν χρονολογείται από το 1937, ενώ κάθε χρόνο προστίθενται ολοένα και περισσότερες στη μακρά σειρά τιμητικών διακρίσεων.

Σε κάποιο σημείο του Μουσείου δεν περνάει απαρατήρητητο ένα σημείωμα-αφιέρωμα της εταιρείας ΜΕΤΑΧΑ με ημερομηνία Οκτώβριο του 1986 αναφέρει: From METAXAS for the 50 Years of impecable and prosperous cooperation with the United Winemaking Agricultural Cooperative of Samos, χαιρετίζοντας την συνεργασία που είχαν από το 1936.

Σε μια παρακείμενη πινακίδα πρληροφορούμαστε ότι η χρήση του μοσχάτου από την εταιρεία ΜΕΤΑΧΑ ξεκινάει μισόν αιώνα νωρίτερα: Aπό το 1888 το METAXA παντρεύει πολύτιμα οινικά αποστάγματα και αρωματικά μοσχάτα της Σάμου καθότι τα τελευταία με τη σπάνια αρωματική πυκνότητα, είναι απαραίτητα για τη δημιουργία του απαράμιλλα απαλού γευστικού χαρακτήρα του ΜΕΤΑΧΑ

Η περιήγηση στο μουσείο περιείχε και τις σχετικές γευσιγνωσίες, όπου δοκιμάσαμε τα εμφιαλωμένα γλυκά κρασιά του Συνεταιρισμού. Ένα από τα στοιχεία που εντυπώθηκε στο μυαλό μας ήταν ότι στις μέρες μας, το γεγονός ότι το 80% της παραγωγής του μοσχάτου Σάμου εξάγεται ως χύμα κρασί με μέση τιμή 1.5o Εuro – τιμή συγκέντρωσης 0.7o Euro – και μόνο το 20%  διατίθεται εμφιαλωμένο!

Τα  γλυκά κρασιά της Σάμου κατατάσονται κατά κατηγορίες.  Μια είναι το «οίνος φυσικώς γλυκός» όπου το κρασί παρασκευάζεται χωρίς καμία προσθήκη οινοπνεύματος. Τα σταφύλια που προορίζονται για την παρασκευή τέτοιων κρασιών διαλέγονται, ώστε να είναι μικρόραγα και αραιόραγα και απλώνονται στον ήλιο για 4 έως 7 ημέρες, Όταν τα σταφύλια οι τρυγητές επιλέγουν, τσαμπί – τσαμπί τα πιο εκλεκτά για το Nectar. Στη συνέχεια, ακολουθώντας την πανάρχαια πρακτική του νησιού, τα λιάζουν για αρκετές μέρες. Μετά την οινοποίηση και την πλήρη διαύγαση του γλεύκους, το κρασί ωριμάζει και παλαιώνετε για τρία χρόνια σε δρύινα βαρέλια.

Κατόπιν υπάρχει η κατηγορία Ο.Π.Ε. Σάμος, «οίνος γλυκός φυσικός». Παρασκευάζεται με προσθήκη οινοπνεύματος είτε πριν την έναρξη της ζύμωσης είτε κατά τη διάρκεια αυτής. Τα κρασιά που παρασκευάζονται με προσθήκη οινοπνεύματος κατά τη ζύμωση ονομάζονται «οίνοι μοσχάτοι γλυκείς οινοπνευματωμένοι» ή υπό ορισμένες προϋποθέσεις Vins de Liqueur. Τα περισσότερα οινοπνευματωμένα κρασιά της Σάμου ανήκουν στην κατηγορία των Vins de Liqueur. Η πιο κλασική έκφραση του μοσχάτου είναι το Vin Doux, ένα κρασί που έκανε τους μοσχάτους οίνους της Σάμου γνωστούς στις διεθνείς αγορές. Παράγεται από ώριμα σταφύλια των ημιορεινών αμπελώνων, με την προσθήκη στο γλεύκους λίγο πριν ή κατά την ζύμωση, οινοπνεύματος 96%, οινικής προέλευσης.

Στις βορινές πλαγιές του όρους Άμπελος κάποια αμπελοτόπια με χαμηλή στρεμματική απόδοση ξεχωρίζουν από τον τρόπο που εκφράζεται εκεί αρωματικά και γευστικά το μοσχάτο άσπρο. Οι ιδιαιτερότητες των επιλεγμένων αμπελώνων επέβαλαν την δημιουργία μίας νέας, διακριτής κατηγορίας φυσικού γλυκού οίνου, του Grand Cru, Anthemis ένα κρασί που παράγετε από σταφύλια των ημιορεινών αμπελώνων με την προσθήκη στο γλεύκος, πριν ή κατά τη ζύμωση, οινοπνεύματος οινικής προέλευσης 96%. Στη συνέχεια το κρασί παλαιώνεται για 5 χρόνια σε δρύινα βαρέλια όπου αποκτά ένα ελκυστικό καστανόξανθο χρώμα και εκείνο το γοητευτικό μπουκέτο αρωμάτων που θυμίζουν λουλούδια, μέλι και αποξηραμένα φρούτα

Η παραμονή των μελών της Ακαδημίας Μεταξά έγινε στο αρχοντόσπιτο της κυρίας Ελένης που ανοίγει μόνο για τις ανάγκες της Ακαδημίας, που βρίσκεται σε μια τοποθεσία με μοναδική θέα.

Όλα τα καλούδια της Σαμιώτικης γης βρισκόνταν εκεί, μουσταλευριές, μέλια, μαρμέλαδες, τυροκομικά, πίτες, αρτοσκευάσματα, φρούτα κλπ.

Για δείπνο είχαμε αρνί γεμιστό με ρύζι, ψιλοκομμένη συκωταριά, κρεμμυδάκι  και μυρουδικά που είναι το τυπικό έδεσμα της Σάμου, -με ομοιότητες με τα παρεμφερή πατούδο και λαμπριάτη της Δωδεκανήσου- φαγάκι που απολαύσαμε συνοδεία των τοπικών ξηρών μοσχάτων από τον Συνεταιρισμό.

Η ομάδα πλήρης από τις εμπειρίες του ολοήμερου εξερευνητικού ταξιδιού, αποχαιρετά με ευγνωμοσύνη τον φιλόξενο τόπο της Σάμου.

Με την ευχή το κρασί της Σάμου να συνεχίζει να αποτελεί, τον πρεσβευτή του νησιού και τον αιώνα που τρέχουμε και με την ελπίδα, ότι δεν θα είναι μόνο το κρασί ως εμπόρευμα που θα διατίθεται σε ξένες αγορές, αλλά θα μπορέσουν οι νέοι Σαμιώτες ακολουθώντας το παράδειγμα, του ΜΕΤΑΧΑ, και της Ακαδημίας του, να το προωθήσουν ως μια συνολική εμπειρία που θα περιλαμβάνει την βαθειά γνώση της ιστορίας του νησιού, της αμπελουργίας, της οινοποιίας και της γαστρονομίας γενικότερα, μέσα από εντυπωσιακά βιώματα στα μοναδικά τοπία του νησιού.

Επιστροφή στην Αθήνα στα κελάρια του οίκου ΜΕΤΑΧΑ όπου η πλέον ενδιαφέρουσα στιγμη της περιήγησης ήταν όταν βρεθήκαμε μπροστά σ’ έναν μεγάλο πάγκο που θύμιζε εργαστήρι χημείας!Εδώ οι προσκαλεσµένοι της Ακαδηµίας METAXA, – στα πρότυπα όλων των μεγάλων οίκων μπράντυ της Γαλλίας – θα επιχειρούσαν να μάθουν τη διαδικασία παραγωγής των σπάνιων αποσταγμάτων. Ωσάν σε γυμνασιακό μάθημα πειραματικής χημείας, όλα τα συστατικά βρίσκονται στο τραπέζι: το   απόσταγμα, το μοσχάτο κρασί και το ροδόνερο για να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε το δικό µας blend. Μετά την προηγηθείσα ανάλυση ήρθε η ώρα της σύνθεσης. Κι οι υποψήφιοι αλχημστές επιχειρήσαμε  να δημιουργήσουμε ένα μείγμα που να ομοιάζει, όσο γίνεται περισσότερο, με το αρχικό δείγμα του ΜΕΤΑΧΑ που δοκιμάσαμε.

Τέλος σε μια ειδική αίθουσα, όπου νοιώσαμε ως «οι Ιππότες της Στρογγυλής Τραπέζης που δοκιμάσαμε από το Άγιο Δισκοπότηρο» δοκιμάσαμε  3 χαρακτηριστικά δείγματα ΜΕΤΑΧΑ,  το METAXA 5 Αστέρων, το METAXA 12 Αστέρων, το  Angels Treasure το αριστουργηματικό spirit που σαρώνει σε διεθνείς διαγωνισμούς. Ευχαριστούμε από καρδιάς τους οικοδεσπότες  του Οίκου METAXA,  για τις ανεπανάληπτες στιγμές που περάσαμε μαζί τους, για την γνώση που μας χάρισαν και την θερμή φιλοξενία που μας παρείχαν.