Αποκριάτικα δρώμενα Χίου

Οι Αποκριές είναι μια κατηγορία θρησκευτικών γιορτών που έχουν όλα τα χαρακτηριστικά των πανηγυριών (εθελοντική εργασία, φαγοπότι, τραγούδι, χορό κλπ.) αλλά που επιπλέον συνοδεύονται από μεταμφιέσεις, κλίμα ανατροπής, σάτιρα, αθυροστομίες και βωμολοχίες, παγανιστική ατμόσφαιρα και φαλλικά σύμβολα.

Μερικά από τα αποκριάτικα δρώμενα της Χίου είναι ο Αγάς, η Μόστρα και η πομπή του Νεκρού.

Αγάς

Το έθιμο του Αγά γίνεται κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα στα Μαστιχοχώρια (Ολύμποι, Μεστά, Ελάτα και Λυθί) και έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία, όταν η Τουρκική Διοίκηση συνεχώς ανικανοποίητη, απαιτούσε από τους χωρικούς αβάσταχτους φόρους. Από τότε δημιουργήθηκε το δρώμενο της αναπαράστασης του Αγά που έχει ως εξής:

Ένας από τους χωρικούς – που να είναι δυναμικός, χωρατατζής, ετοιμόλογος και να ξέρει πρόσωπα και καταστάσεις – ντύνεται Τούρκος Αγάς και κάθεται σε μια εξέδρα. Πλάι του στέκεται ο βεζίρης του Αγά και ο γραμματέας. Την Καθαρά Δευτέρα λοιπόν, η πλατεία γεμίζει κόσμο που κάθονται να φάνε ή να πιούν και να διασκεδάσουν. Ο Αγάς ψαρεύει «θύματα» είτε από τους καθισμένους είτε από τους περαστικούς. Ο Αγάς τους κατηγορεί για φαινομενικά αστείες αιτίες, πολλές φορές τα αστεία κρύβουν κάποιους υπαινιγμούς για πραγματικές, αλλά είναι τέτοιο το πνεύμα της ημέρας (χαρά, αυτοσαρκασμός και διακωμώδηση των πάντων) που ο καθείς πληρώνει το αντίτιμο του προστίμου του και μέσω γέλιων και αστεϊσμών αποχωρεί ευτυχής.

Μόστρα

To έθιμο της Μόστρας έχει ρίζες βαθιές στα χρόνια του Μεσαίωνα, όταν οι πειρατές λυμαίνονταν το Αιγαίο πέλαγος. Ο μύθος λέει, ότι μια Τύρινη Κυριακή βγήκαν στις γειτονικές ακτές πειρατές κι οι Θυμιανούσοι τους αντιμετώπισαν τους νίκησαν και τους κρέμασαν – δηλαδή τους μόστραραν – στην πλατεία του χωριού. Την επόμενη χρονιά για να μην ξεχαστεί το κατόρθωμα, έκαναν την αναπαράσταση του γεγονότος και έτσι γεννήθηκε η Μόστρα.

Η αναπαράσταση της μάχης στις μέρες μας στα Θυμιανά της Χίου, δεν γίνεται μόνο στην κεντρική πλατεία όπου συγκεντρώνεται ο κόσμος για να δει το θέαμα, αλλά διάσπαρτα στις γειτονιές. Δημιουργούνται δύο ομάδες οι Θυμιανούσοι και οι Κουρσάροι που αντιμάχονται, οι μικροί πολεμιστές με αυτοσχέδια ξύλινα σπαθιά, οι μεγαλύτεροι με σιδερένια και οι άνδρες με κανονικά σπαθιά. Κατόπιν περνά ο Καρνάβαλος όπου συμμετέχει όλο το χωριό και τέλος στην πλατεία του χωριού γίνεται ο χορός.

Νεκρός

Η πομπή του Νεκρού γίνεται αποκλειστικά στον Άγιο Γεώργιο τον Συκούση της Χίου. Ξαπλώνουν το «νεκρό» και του βάζουν κάθετα ανάμεσα στα σκέλια του, ένα κούτσουρο, ομοίωμα ανδρικού φαλλού για να φαίνεται η λεβεντιά του εκλιπόντος, ενώ στη σειρά τα τουμπάκια, τα λάβαρα, η απαρηγόρητη χήρα, οι έξι νεκροθάφτες που κρατούν τον νεκρό, οι παπάδες με την αγιαστούρα και πίσω πλήθος κόσμου τον πάνε για να τον κηδέψουν. Σε μια μεγάλη αίθουσα, παρουσία όλου του χωριού γίνεται η κηδεία του άμοιρου νεκρού, ενώ ο παπάς πλάι εκφωνεί τη διαθήκη, τρεις ολόκληρες σελίδες αποκλειστικά σεξουαλικού περιεχομένου.

«Στερνή επιθυμία μου είναι σαν θα πεθάνω
εκατοντάδες γυναικών στον τάφο μου απάνω
να πλακωθούν ολόγυμνες από μπροστά και πίσω
μπα και καβλώσω πια και γω και σηκωθώ και χύσω…»

Το κύριο χαρακτηριστικό της απαγγελίας της διαθήκης, ενώπιων όλων των κατοίκων (μικρών, μεγάλων, επισήμων, κληρικών, δασκάλων) είναι ότι αντιμετωπίζεται χωρίς κανένα ίχνος πουριτανισμού και σεμνοτυφίας και πάντα στο πνεύμα των Απόκρεω.