Σκουλάς στα Ανώγεια

Σκέφτομαι τα γεράματα και πως θα τα περάσω
απού μαθα η στον εγλεντζέ και πως θα του ξεχάσω

Φθάνοντας στα Ανώγεια, το ξακουστό χωριό της Κρήτης στην ρίζες του Ψηλορείτη,, στο δεξί σου χέρι χωμένο ανάμεσα σε δυο μουριές θα εντοπίσεις το καφενείο του Γρυλιού με τίτλο η “Πλατεία του Συντάγματος”, το παλιότερο ίσως καφενείο του χωριού.

Στον εσωτερικό χώρο δεσπόζουν δυο μεγάλες φωτογραφίες του καφετζή Μίχαλου Σκουλά – η μια παρμένη πριν σαράντα χρόνια και ή άλλη σχετικά πρόσφατα- και τριγύρω τους πολλές μικρές φωτογραφίες και αποσπάσματα από εφημερίδες που αναφέρονται στην ιστορία της οικογένειας Σκουλά και των Ανωγείων.

Γιατί στα ηρωικά Ανώγεια η παλικαριά, το ασυμβίβαστο με την σκλαβιά και η συμμετοχή των Ανωγειανών σε κάθε επαναστατικό κίνημα, είχαν την κατάληξη λόγω των αντιποίνων να λεηλατηθεί και να πυρποληθεί το χωριό το 1822 από τον Σερίφ Πασά και το 1867 από τον Ομέρ Πασά. Στην Κατοχή, όταν τα Ανώγεια ήταν ο πυρήνας της Εθνικής Αντίστασης στην Κρήτη, με αφορμή την απαγωγή του στρατηγού Κράϊπε, τον Αύγουστο του 1944, δόθηκε η εντολή να ισοπεδωθεί το χωριό και να εκτελεσθούν όσοι άνδρες θα βρίσκονταν εκεί. Ανατινάχτηκαν τα σπίτια με δυναμίτη, τους έβαλαν φωτιά και 800 περίπου σπίτια μετατράπηκαν σε χαλάσματα, ενώ κάηκαν 6 γυναίκες, εκτελέστηκαν 8 άντρες και συνελήφθησαν 80 υπερήλικες.

Όλες αυτές οι ιστορίες και η συμμετοχή της οικογένειας των Σκουλάδων στις επαναστάσεις και στο βωμό του αίματος είναι αποτυπωμένα στους τοίχους.

Έξω στην αυλή και στην παχιά σκιά μιάς μουριάς, για χρόνια γέροντες Ανωγειανοί, ευθυτενείς, αρρενωποί, μαυροπουκαμισάδες, με μούσια μουστάκια και τα τυπικά κεφαλομάντηλα κουβεντιάζουν  πίνοντας τη ρακή τους.

Δυστυχώς ο Μίχαλος – αδελφός του γνωστού στο Πανελλήνιο μαντιναδόρου Βασίλη Σκούλα – που επί δεκαετίες  σέρβιρε, κέρναγε, βοηθούσε την γυναίκα του κυρά-Ειρήνη – σύγχρονη ηρωίδα – και δεν έχανε την ευκαιρία να φωτογραφηθεί, να τραγουδήσει ή να πει τις ιστορίες του με τους πελάτες του, στα 85 του χρόνια, το 2014 έφυγε στους ουρανούς. Μας λείπει.