Αιγινίτικα Κανάτια

Ένα από τα πιο διαδεδομένα επαγγέλματα στην Αίγινα ήταν ανέκαθεν αυτό του αγγειοπλάστη. Κύρια αιτία για την άνθιση αυτού του επαγγέλματος ήταν η αφθονία της πρώτης ύλης, του αργιλοχώματος (πασπάρα) στην περιοχή του Μεσαγρού, της Κυψέλης και στην πόλη της Αίγινας.

Τα Αιγινίτικα κανάτια ταξίδευαν σε όλο τον ελλαδικό χώρο ήδη από την εποχή της εξέγερσης του 1821, όπως δηλώνουν πολλές έγγραφες πηγές της εποχής εκείνης. Το χαρακτηριστικό τους υποκίτρινο χρώμα και οι δροσιστικές ιδιότητες, τα κατέστησαν τα πιο φημισμένα αγγεία της νεότερης ελληνικής ιστορίας, καθώς πριν από την εμφάνιση του ψυγείου, η Αθήνα και ο Πειραιάς προμηθεύονταν τα αιγινίτικα κανάτια για να διατηρούν τα νοικοκυριά το νερό δροσερό. Μάλιστα, σύμφωνα με τις φήμες ο πολυτραγουδισμένος “Μπαρμπα-Γιάννης κανατάς” ήταν Αιγινίτης.

Μια από τις ιστορικές φωτογραφίες της φημισμένης φωτογράφου Βούλας Παπαϊωάννου είναι αυτή που απεικονίζει στο λιμάνι της Αίγινας τα εκατοντάδες κανάτια να αναμένουν στη σειρά για να φορτωθούν στα καΐκια προκειμένου να ταξιδέψουν στην Αθήνα.

Τα  διάσημα λοιπόν αυτά κανάτια έφεραν μία ή δύο λαβές και φαρδύ στόμιο με “αυλάκι” για να διευκολύνεται η έξοδος του νερού. Πολλά κανάτια είχαν και διακόσμηση είτε την ανάγλυφη  σφραγίδα του κανατά, είτε και ζωγραφικές παραστάσεις με θέμα άνθη, ελληνικές σημαίες ή αναπαραστάσεις καϊκιών της Αίγινας.

Τα πιο γνωστά κανατάδικα της Αίγινας βρίσκονται στο Μεσαγρό, όπως αυτά του Γκαρή και του Σκλάβαινα, τα οποία λειτουργούν και σήμερα, και άλλα του Κυριάκου Χαλδαίου, του Διονύση Γαλάρη και του Δημοσθένη Ρόδη.

Η εξόρυξη του χώματος γίνονταν με φτυάρια και αξίνες και για τη μεταφορά το τοποθετούσαν μέσα σε τσουβάλια ή σε κοφίνια για να το οδηγήσουν στο εργαστήρι του κανατά. Εκεί, το χώμα με ειδική τεχνική, αφού κοπανιστεί και γίνει σκόνη, μετατρέπετο σε λάσπη και κατόπιν σε πηλό μέσα σε μια μεγάλη στέρνα νερού. Στη συνέχεια, στον ποδοκίνητο τροχό η άμορφη μάζα του πηλού μεταμορφώνονταν σε ένα όμορφο κανάτι. Την επόμενη μέρα, τοποθετούσαν στα κανάτια λαβές (χερούλια), κάποιοι τα διακοσμούσαν με τις ανάγλυφες σφραγίδες τους και μετά από τρεις ημέρες φυσικής ξήρανσης, και αφού είχαν στερεοποιηθεί, τοποθετούνταν στο καμίνι του εργαστηρίου για να ψηθούν.

Μετά το ψήσιμο, παρέμεναν ακόμη τρεις μέρες στο σβηστό καμίνι για να κρυώσουν. Ακολουθεί το τρίψιμο ή το φινίρισμα, και τότε ερχόταν η ώρα της ζωγραφικής. Μετά από όλη αυτή την εργασία και τη διαδικασία, τα αιγινίτικα κανάτια ήταν έτοιμα να κατακτήσουν τις αγορές.