Κεραμικά Λέσβου

Η κεραμική παράδοση στη Λέσβο έχει ιστορία πέντε χιλιάδων ετών, όπως φαίνεται από τα αγγεία που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στον προϊστορικό οικισμό της Λουτρόπολης Θερμής. Στους χρόνους της κλασσικής αρχαιότητας, οι λεσβιακοί αμφορείς μετέφεραν το λάδι και το κρασί της Λέσβου σε όλο το Αιγαίο. Κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, τα εφυαλωμένα λαγήνια και κανάτια αποτελούν πρώτης τάξεως χρηστικά αντικείμενα, στοιχεία των οποίων βρίσκουμε στη σύγχρονη παραγωγή της Αγιάσου και του Μανταμάδου. Τον 19ο και τον 20ο αιώνα, με τις μετακινήσεις και επιστροφές πληθυσμού από τη Μ. Ασία, σε διάφορα μέρη του νησιού οι μάστορες της τέχνης ιδρύουν εργαστήρια ανάλογα με τις ανάγκες τους και το πηλώδες χώμα που υπήρχε εκεί κοντά.

Το πλήθος των εργαστηρίων, τα οποία συναντά κανείς σήμερα εγκαταλελειμμένα στις παραλιακές κυρίως περιοχές, στην Πεδή, στον Ασπροπόταμο, το Κουλοστάσι, τον Άγιο Στέφανο και βεβαίως στο Μανταμάδο, αποτελούν ακόμη τους αδιάψευστους μάρτυρες της δραστηριότητας. Στον Μανταμάδο πρέπει να υπήρχαν 20 τουλάχιστον εργαστήρια που παρήγαν κυρίως κουμάρια, υδροφόρα αγγεία, για επιτραπέζια κυρίως χρήση. Από το 1950 περίπου και μετά, ο ρυθμός και ο τρόπος ζωής αλλάζουν κυρίως με τη χρήση του πλαστικού, ως νέου χρηστικού υλικού, των φτηνών γυάλινων αντικειμένων, αλλά και με την χρήση των ψυγείων και των δικτύων ύδρευσης.

Όμως η κεραμική ως γνήσια τέχνη δεν υποτάσσεται. Τα επιδέξια χέρια των μαστόρων συνεχίζουν την παράδοση χρησιμοποιώντας νέα έντονα χρώματα και λαμπερά υαλώματα για τη διακόσμηση των έργων τους.

Τα κεραμικά Λέσβου ως τα μέσα τού 20ου αιώνα, ανήκουν σε δυό κατηγορίες: 1) Τα κλασικά λειτουργικά Λεσβιακά (σταμνιά, κουμάρια, κανάτια, λαδικά, καπνιστήρια μελισσών). 2) Τα Τσανακαλιώτικα (επηρεασμένα από την περιοχή Τσανάκ-Καλέ της Τουρκίας, όπου παράγονταν πολυτελή κεραμικά επιγιαλωμένα με εξαιρετικά χρώματα και σχήματα).

Τα σπουδαιότερα εργαστήρια στην Λέσβο ήταν των Κουρτζήδων και των Χατζηγιάννηδων.

Το εργαστήρι των Κουρτζήδων εδώ και διακόσια περίπου χρόνια έδωσε περισσότερους από σαράντα τεχνίτες και μαστόρους στην τέχνη της κεραμικής, της αγγειοπλαστικής, της κατασκευής και διακόσμησης αγγείων. Πολλοί απ’ αυτούς έκαναν δικό τους εργαστήριο.

Ο Δημήτρης Χατζηγιάννης είναι γιος του Γιάννη και τελευταίος συνεχιστής μιας μακρόχρονης κεραμικής παράδοσης των εργαστηρίων των Χατζηγιάννηδων. Το 2003, βραβεύτηκε ως η καλύτερη νέα επιχείρηση του Νομού Λέσβου. Διατηρεί από το 1995, παραδοσιακό εργαστήριο στην είσοδο της Αγιάσου, όπου ο επισκέπτης, μπορεί να θαυμάσει κεραμικά με απαράμιλλες ζωόμορφες και ανθρωπόμορφες συνθέσεις, καθώς και καθημερινά αντικείμενα ευρείας χρήσης, όπως ποτήρια, πυρίμαχα σκεύη πιάτα κτλ.