Κεραμικά Σίφνου

Το αργιλώδες χώμα της Σίφνου τρέφει τα νόστιμα γεννήματα, στάρια, κριθάρια, σταφύλια, λάδι, κάπαρη, σύκα, αμύγδαλα, τα μυρωδικά και άγρια χόρτα, που με τη σειρά τους τρέφουν και δίνουν αρώματα και θρεπτικές ουσίες στα ντόπια κατσίκια, τα πρόβατα, τα γάλατα και τα τυριά τους – την περίφημη μανούρα -, αλλά χρησιμοποιείται και για να παραχθούν κεραμικά, που έκαναν του Σιφνιούς γνωστούς σ’ όλο το Αιγαίο.

Κι αν στην αρχή τα τσουκάλια και τα λοιπά κεραμικά εξάγοντο με καΐκια, κάποια στιγμή εξήχθησαν οι ίδιοι οι αγγειοπλάστες, οι οποίοι πολλές φορές στέριωσαν στον προσωρινό τόπο εργασίας τους, έκαναν οικογένειες και έτσι δεν υπάρχει νησί στο Αιγαίο όπου δεν θα βρεις οικογένειες με το επώνυμο Σιφναίος!

Τα περισσότερα τσουκαλάδικα βρίσκονται πάνω στο γυαλό – κατηφόρισαν από τα ορεινά δυσπρόσιτα μέρη όταν εκδιώχθηκαν οι πειρατές – , και σε κολπίσκους που είναι προστατευμένοι από τους ισχυρούς βόρειους ανέμους (Βαθύ, Πλατύς Γιαλός, Χερρόνησος) για να είναι εύκολη η φόρτωση στα καΐκια.

Κλασικό δείγμα εν λειτουργία τσουκαλάδικου είναι αυτό στην παραλία Τσοπός του Αντώνη Ατσόνιου στο Βαθύ που βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη (χώροι αποθήκευσης καυσίμου ξυλείας, καμίνια, ντάνες με το πολύτιμο χώμα, οι δεξαμενές που γίνεται ο πυλός, οι φούρνοι, οι χώροι στεγνώματος, επιγυάλωσης, το εργαστήρι με τους τροχούς). Ένα ζωντανό μουσείο αγγειοπλαστικής.

Στην άλλη άκρη του νησιού στο πανέμορφο κουκλίστικο κόλπο της Χερρονήσου εκεί όπου παλιά φιλοξενούντο 20 καμίνια τώρα βρίσκεται εν ζωή το καμίνι του Κωνσταντίνου Δεπάστα του γηραιότερου αγγειοπλάστη του νησιού.

Στην Απολλωνία βρίσκεται το καμίνι του Λεμπέση, ο οποίος φτιάχνει ακόμα παραδοσιακά λειτουργικά σκεύη (τσουκάλια, στάμνες, κανάτια, φουφούδες, φλάρους) και μάλιστα τα εξάγει και στα γύρω νησιά.

Διάσπαρτα στη Σίφνο έχουν απομείνει μια δεκάδα καμίνια τα οποία εκτός των διακοσμητικών κεραμικών φτιάχνουν παραδοσιακά χρηστικά κεραμικά, όπως σκεύη μαγειρικής, μαστέλα (για το κατσικάκι), σκεπασταριές (για τα ρεβίθια), τσικάλια, σκεύη για μεταφορά υγρών όπως στάμνες, κανάτες, μισόσταμνα (κανάτια για τα καΐκια), λαήνια κ.ά. και άλλα χρηστικά αντικείμενα όπως φουφούδες, αρμεοί (για το άρμεγμα των ζώων), διψέλια (κεραμικές κυψέλες) και φλάροι που ήταν το πάνω μέρος της καμινάδας.

Από εδώ προέκυψε και η έκφραση “τον κακό σου τον καιρό και τον μαύρο σου τον φλάρο” που σήμαινε ότι ο φλάρος δεν λειτουργούσε καλά και κάπνιζε.