Λεμονοδάσος Πόρου

Αν για κάτι είναι πασίγνωστος ο Πόρος σ’ όλη την Ελλάδα, είναι για το Λεμονοδάσος. Και όχι βέβαια μόνο από το περίφημο ομότιτλο διήγημα του Κοσμά Πολίτη, που περιγράφει την ομορφιά του καθώς και την ατμόσφαιρα εκείνης της εποχής, όταν στα 1930 η περιήγηση του λεμονοδάσους γινόταν με γαϊδουράκια – τα συμπαθή ζώα μεταφέραν τους περιηγητές αλλά και τους καρπούς σε κοφίνια – αλλά και για την σημαντική παραγωγική και οικονομική σημασία του.

Όπως αναφέρεται σε γραπτές πηγές από τον 18ο αιώνα, από τον Πόρο γίνονταν εξαγωγές λεμονιών στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, στη Θεσσαλονίκη και αλλού. Το 1828 υπήρχαν 10.000 λεμονόδεντρα που παρήγαγαν 8 εκ. κομμάτια λεμόνια. Αργότερα οι λεμονιές αυξήθηκαν και για χρόνια ήταν πηγή σημαντικών εσόδων για τους Ποριώτες-Γαλατιώτες κι αυτό βάστηξε μέχρι τα αμέσως μεταπολεμικά χρόνια (1960-1970). Σήμερα, το λεμονοδάσος εξακολουθεί να ευωδιάζει την άνοιξη , αλλά από τις 25.000 λεμονιές οι μισές έχουν εγκαταληφθεί, ξεραίνονται σιγά-σιγά και δεν ξαναφυτεύονται. Οι περισσότεροι ιδιοκτήτες τους τα έχουν εγκαταλείψει, αφού η συγκομιδή είναι πλέον αντιοικονομική.

Επισκεφτήκαμε το λεμονοδάσος Πόρου -που βρίσκεται στον απέναντι Γαλατά αλλά ανήκει διοικητικά στον Πόρο- με οδηγό τον Τάσο Γκούμα, έναν άνθρωπο που έχει ταχθεί για την αναβίωση του. Κάναμε έναν περίπατο μιας ώρας από μονοπάτια που σαφώς χρειάζονται πιο εμφανή σήμανση.

Το λεμονοδάσος δεν είναι κάτι ενιαίο όπως θα μπορούσε να υποθέσει κάποιος, αλλά αποτελείται από 600 ιδιοκτησίες μέσης έκτασης 4 στρεμμάτων η κάθε μία. Οι περισσότερες έχουν περιφραγμένο τον κήπο τους, σε αρκετές δε έχουν κτίσει και κάποιο οίκημα, από αγροτόσπιτο ως και πρώτη κατοικία. Πολλές φορές ανάμεσα στις λεμονιές, συναντά κανείς ελιές, ροδιές, μουσμουλιές, κυπαρίσσια, δημιουργώντας όμορφες συνθέσεις.

Τα κτήματα, κάποια είναι λιμπιστικά από φροντίδα και περιποίηση, άλλα απλώς είναι υποφερτά και πολλά έχουν πνιγεί από τις αγριάδες καθώς είναι παρατημένα χρόνια. Κατά μήκος όλων των περιβολιών παρατηρεί κανείς ένα εγκαταλελειμμένο δίκτυο τσιμεντένιων αυλακιών (κοντίτο) που τα παλιά χρόνια τροφοδοτούσαν με νερό. Θα ‘θελα πολύ να ‘μουν την εποχή εκείνη να ακούω τα γάργαρα νερά να τρέχουν άφθονα ποτίζοντας τις λεμονίτσες. Σήμερα, καθώς το νερό είναι πλέον πολύτιμο, το πότισμα γίνεται με ένα δίκτυο σωληνώσεων και η παροχή ρυθμίζεται με έξυπνο τρόπο (ας είναι καλά ο γεωπόνος-μηχανικός ξεναγός μου). Λιγότερο γραφικό αλλά αποτελεσματικό.

Στην μέση της κυκλικής διαδρομής φτάσαμε εκεί όπου παλιά βρίσκονταν οι καταρράκτες και οι νερόμυλοι, που σήμερα έχουν βουβαθεί και στερέψει. Δίπλα τους υπάρχει μια ερημωμένη ταβέρνα, με πανέμορφα λουλακί χρώματα, που αν ξαναλειτουργήσει (πολύ πιθανόν) θα προκαλέσει ακόμα ένα κίνητρο για περίπατο. Η στρατηγική της θέση και η άπλετη θέα της προς τον Σαρωνικό προεξοφλούν την πετυχημένη επαναλειτουργία της.

Το παρήγορο είναι ότι υπάρχει μια ομάδα εθελοντών που κινούνται δραστήρια για να ξυπνήσουν με διάφορες πρωτοβουλίες το ενδιαφέρον των κατοίκων για την αναζωογόνηση του λεμονοδάσους. Η ιστορία του λεμονοδάσους αλλά και η σημερινή συγκυρία το απαιτούν, καθώς μπορεί να γίνει και πάλι ένα αξιοθέατο υψηλού ενδιαφέροντος και ταυτόχρονα ένας πυρήνας ζωής.