Κάστρο

Mια από τις πλέον ενδιαφέρουσες εκδρομές της Σκιάθου είναι στο Κάστρο. Είκοσι λεπτά με το αυτοκίνητο από την πόλη και δέκα λεπτά με τα πόδια, ταξιδεύοντας μέσα σε μια πυκνή και μαγική βλάστηση, φθάνεις στο άλλο άκρο του νησιού, ένα γρήγορο πέρασμα από τον σύγχρονο πολιτισμό στον κόσμο του Μεσαίωνα!

Το Κάστρο ιδρύθηκε το 1350 μ.Χ. όταν λόγω της πειρατείας, οι Σκιαθίτες εγκατέλειψαν τη βυζαντινή πολίχνη, η οποία βρισκόταν εκεί όπου είναι η πόλη της Σκιάθου σήμερα, και έχτισαν το μεσαιωνικό οικισμό του Κάστρου, στο βόρειο άκρο της νήσου.

Το Κάστρο αποτελούσε περισσότερο φυσικό οχυρό παρά τεχνητό φρούριο. Για αυτό και στις τρεις πλευρές προς τη θάλασσα περιβάλλεται με ασθενέστερο τείχος, ενώ στο σημείο όπου ενώνεται με τη στεριά χτίστηκαν ισχυρότερα τείχη, η πύλη με τη ζεματίστρα και ο πύργος με κανόνι. Η είσοδος στον οικισμό ήταν δυνατή μόνο με την κινητή ξύλινη γέφυρα, που ένωνε τα δύο άκρα των τειχών. Κάτω από τη γέφυρα είχε λαξευθεί βαθιά τάφρος. Κάθε βράδυ άλλα και σε έκτακτες περιπτώσεις οι φύλακες της πύλης τραβούσαν τη γέφυρα προς τα μέσα, αποκλείοντας την είσοδο σε όλους τους επίδοξους εισβολείς.

Μέσα στο κάστρο τα 400 σπίτια ήταν χτισμένα ασφυκτικά το ένα δίπλα στο άλλο, ενώ ο πληθυσμός κυμαινόταν από 500 έως 1500 άτομα. Υπήρχαν ακόμη περί τις 20 εκκλησίες, δεξαμενές ύδατος, στέρνες, λουτρά και η Καγκελαρία, έδρα του ενετού διοικητή.

Το Κάστρο βρισκόταν υπό την βυζαντινή κυριαρχία από το 1360 μέχρι την άλωση. Το 1453 το ανέλαβαν υπό την προστασία τους οι Ενετοί, το 1538 το κατέλαβε ο Καπουδάν πασάς του Τουρκικού στόλου Χαϊρρεντίν Μπαρμπαρόσα και παρέμεινε στην Τουρκική κατοχή έως το 1821.

Το 1829 οι Σκιαθίτες εγκατέλειψαν το κάστρο και επέστρεψαν στην παλαιά βυζαντινή πολίχνη, τη σημερινή πόλη της Σκιάθου. Φεύγοντας όμως δεν πήραν μόνο το νοικοκυριό τους. Αφαίρεσαν από τα σπίτια και άλλα κτήρια, όσα οικοδομικά υλικά μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ξανά, όπως κουφώματα, παράθυρα, πόρτες, σκεπές, ξυλεία. Για αυτό το Κάστρο ερήμωσε απότομα.

Από τις 20 περίπου εκκλησίες και τα πεντακόσια σπίτια σήμερα σώζονται οι δύο ενοριακοί ναοί, ο ναός της Γεννήσεως του Χριστού και ο Άγιος Νικόλαος, ανακαινίστηκαν άλλες δύο, του Αγίου Βασιλείου και της Αγίας Μαρίνας, το Τζαμί του Τουρκικού διοικητηρίου, η δεξαμενή πόσιμου νερού στην είσοδο και η στέρνα ομβρίων υδάτων στο Χριστό, η πύλη με τη ζεματίστρα και τείχη περιμετρικά του Κάστρου, ενώ σε καλή κατάσταση βρίσκονται οι πολεμίστρες χαμηλά στο βόρειο άκρο της χερσονήσου.

Πρωταγωνιστική παρουσία στο ερειπωμένο Κάστρο έχει ο ναός της Γέννησης του Χριστού, μια μονόχωρη βασιλική του ΙΖ΄ αιώνα με ξύλινη στέγη και βυζαντινά κεραμίδια. Το εσωτερικό του ναού είναι υποβλητικό, σε ταξιδεύει σ’ άλλες εποχές και κοιτάς πέριξ, μήπως δεις τον Παπαδιαμάντη να προσεύχεται – ο «φτωχοκαλόγερος» στα διηγήματά του έχει κάνεις πολλές αναφορές στο Κάστρο και στην εκκλησία του Χριστού. Δάπεδο πλακόστρωτο με βοτσαλωτές μπορντούρες, ένα περίτεχνο τέμπλο το χαμηλό επιχρυσωμένο, και το πάνω διακοσμημένο με κλήματα και φυτικό διάκοσμο. Οι κινητές εικόνες του ναού έχουν μεταφερθεί για ασφάλεια σ’ άλλους ναούς, αλλά αυτό δεν φαίνεται γιατί η εκκλησία είναι γεμάτη αγιογραφίες κρητικής τεχνοτροπίας με εντυπωσιακές παραστάσεις που έχουν διασωθεί σε καλή κατάσταση.