Με το άρθρο μου αυτό θά θελα να ευχαριστήσω τους δημοσιογράφους και φυσικά τα περιοδικά τους, που θεώρησαν ότι έπρεπε να γράψουν δυο καλά λόγια για το τελευταίο μου βιβλίο “Γαστρονομικές κοινότητες-γαστρονομικοί προορισμοί“ – έβδομο στη σειρά – που δεν έχει έναν μήνα κυκλοφορίας, γεγονός που μου προκάλεσε μεγάλη χαρά.

Θα χαιρετήσω με ευγνωμοσύνη όσους με τίμησαν με τις δημοσιεύσεις τους, έναν-έναν, και αλλά στη συνέχεια για να είμαι δίκαιος με τις απολαύσεις της ζωής μου, με αυτούς που τις προκαλούν,  αλλά και με την ίδια τη ζωή, θα μιλήσω για πρώτη φορά, χρονιάρα μέρα, για τις μικρές ηδονές που συντηρούν «τον ακάματο οργωτή της ελληνικής υπαίθρου, καταγραφέα της γαστρονομικής ταυτότητας κάθε τόπου» όπως έγραψε με μεγάλη γενναιοδωρία η Χριστίνα Τσιάλλα του Γαστρονόμου. Θα περιγράψω τις  συντρόφισσες ηδονές στην διαδικασία της έρευνας, κατά χρονική σειρά, για να φτάσω στην πέμπτη και τελευταία  που είναι η αναγνώριση του έργου μου από τον τύπο, το θέμα της σημερινής επικοινωνίας. Θα αναφερθώ στις πέντε διαδοχικές χαρές και ικανοποιήσεις του ερευνητή.

1. Την γέννηση της προσδοκίας

2. Την άγρια χαρά του εντοπισμού του στόχου

3. Την στιγμή της αποτύπωσης

4. Την δημοσίευση  του άρθρου

5. Την βιβλιοκριτική

 

Αλλά ας ξεκινήσουμε με τις ευχαριστίες:

Ευχαριστώ την Νενέλα Γεωργελέ από την Athens Voice που πρώτη και καλύτερη μου πήρε μια όμορφη και πληθωρική συνέντευξη, όχι μόνο επί του περιεχομένου του βιβλίου αλλά και για την προσδοκόμενη δράση.

Aκολούθως ευχαριστώ τον Γαστρονόμο και την Χριστίνα Τσιάλλα με το συγκινητικό: “ Ακάματος οργωτής της ελληνικής υπαίθρου, καταγραφέας και μελετητής της γαστρονομικής ταυτότητας κάθε τόπου…επιχειρεί να αφυπνίσει τους επιχειρηματίες του Τουρισμού, σχετικά με την υπεραξία των ντόπιων προϊόντων…ο Γιώργος Πίττας καταθέτει μιά συγκεκριμμένη πρόταση για την αξιοποίηση του γαστρονομικού πλούτου κάθε τόπου…”

Eυχαριστώ την Νανά Δαριώτη, που μαζί της έχουμε συναντηθεί πάμπολλες φορές σε γαστρονομικούς προορισμούς της χώρας, έχοντας το ίδιο μεράκι και ενθουσιασμό αλλά κυρίως αλληλοεκτίμηση, και που στα 4 βιβλία του Οlive του Δεκεμβρίου για τις εορταστικές αναγνώσεις προτείνει και τις “Γαστρονομικές κοινότητες…”

Ευχαριστώ το Βήμα Πολιτισμός που στο φύλλο της Κυριακής στις 9 Δεκεμβρίου έχει την έκδοση μου στα προτεινόμενα βιβλία της εβδομάδας.

Πιθανόν να έχουν γίνει κι άλλες βιβλιοπαρουσιάσεις και να μην τις έχω αντιληφθεί και φυσικά στέλνω και εκεί τις ευχαριστίες μου, όπως και σ’ αυτούς που ίσως προετοιμάζουν κάτι τις!

Αναδρομή στο παρελθόν

Και μιά που τις γιορτές ο χρόνος περισσεύει, το μυαλό και οι οι σκέψεις με πήγαν σε παλιές βιβλιοκριτικές που μου χαν δώσει χαρές, σε κλίμα πάντα Χριστουγεννιάτικο, επειδή συνήθιζα τα βιβλία να τυπώνονται τον Σεπτέμβριο, και οι βιβλιοπαρουσιάσεις να ξεφυτρώνουν πριν τα Χριστούγεννα. Και ψαχουλεύοντας εδώ και εκεί, αφού είχα χρόνο να σκαλίσω παλιά τεφτέρια και αρχεία, ανακάλυψα κριτικές που με είχαν γεμίσει στο παρελθόν, με μεγάλη αγαλίαση και περηφάνια. Με πλημμύρισε η νοσταλγία και μια διάθεση να συναντηθώ νοερά με τους ευγενείς ανθρώπους που είχαν γνωρίσει και σχολιάσει τα βιβλία μου.   Έτσι λοξοδρομώ και πριν προχωρήσω στα πέντε στάδια απόλαυσης του ερευνητή, όπως είχα προγραμματίσει,  θα κάνουμε μια μικρή παράκαμψη προκειμένου να ρίξουμε στα πεταχτά μια ματιά σε κάποιες από τις βιβλιοκριτικές της δεκαετίας που μας πέρασε!

 Σημάδια του Αγαίου (2007):

Έφη Φαλίδα της Ελευθεροτυπίας: “Ο Γιώργος Πίττας με τη σχολαστικότητα του ερευνητή, ψιλοκοσκινίζει τα έργα της φύσης και των ανθρώπων του Αιγαίου. Με πυξίδα κείμενα περιηγητών, δημοσιεύσεις ιστορικών και επιστημόνων, άρθρα τοπικών εφημερίδων, στίχους ποιητών, λαϊκές παραδόσεις και προσωπικές αφηγήσεις κατοίκων του Αιγαίου, βγάζει το δρομολόγιό του, στα νησιά του Αρχιπελάγους. Αποτέλεσμα η καταγραφή των 29 σημαδιών του Αιγαίου από τα λιθόστρωτα, τα γεφύρια, τα μοναστήρια και τις ταπεινές κατοικιές ως τις καλλιέργειες, τους μεζέδες, τα καφενεία και τα πανηγύρια”.

Γιώργος Κιούσης της Ελευθεροτυπίας: “Δίχως γνώσεις και δίχως αγάπη, βιβλία δέν μπορεί να γραφούν. Ο Γιώργος Πίττας έχει περίσσευμα κι από τα δυό. Το βιβλίο Σημάδια του Αιγαίου δεν είναι λεύκωμα. Εδώ η εικόνα σε παρασύρει στο κείμενο κι εκείνο σε παγιδεύει οδηγώντας σε πιο βαθειά”. 

Αθηναϊκή Ταβέρνα (2009):

Περικλής Κοροβέσης στην Ελευθεροτυπία: “Θεωρώ αυτήν την έκδοση ένα πολιτιστικό γεγονός. Είναι μιά εθνολογική μελέτη του λαϊκού τρόπου ζωής και διασκέδασης, όπου η ταβέρνα ήταν για όλους η οικογενειακή τους τραπεζαρία..”

Λευτέρης Παπαδόπουλος για τα Νέα: “Δουλειά δεκαετιών. Με στοιχεία πάμπολλα, αφηγήσεις έξοχες από ταβερνιάρηδες και θαμώνες, φωτογραφίες καταπληκτικές και γράψιμο γεμάτο χυμούς, ζεστό, φιλικό, εγκάρδιο. Το διαβάζω και το ξαναδιαβάζω και δεν το χορταίνω”.

Άντζελα  Σταματιάδoυ για το Αθηνόραμα: “Mεζέδες, κρασί, ζωντανή μουσική και σπίθες κεφιού, το βιβλίο του Γιώργου Πίττα αποτυπώνει τα ενδοαστικά τοπία όπου άνθισε η λαϊκή ψυχή και μας βάζει σε σκέψεις για το παρόν και το μέλλον των καπηλειών και των κουτουκιών”.

Γρηγόρης Χαλιακόπουλος για τις Εικόνες: “O συγγραφέας κατόρθωσε να διατηρήσει και να υπενθυμίσει σε όλους μας ένα παρελθόν γεμάτο χαρές, έρωτες, εξομολογήσεις, φασαρίε, τσαμπουκάδες στους χώρους που γέννησαν και έθρεψαν πολιτικές συζητήσεις, κοινωνικά κινήματα, αντιστασιακές συναθροίσεις, άνδρωσαν εφήβους και διαμόρφωσαν συνειδήσεις”.

Δημήτρης Χαραλάμπους για το Βημαγκαζίνο: “H ιστορία της αθηναϊκής ταβέρνας, η ακμή και η παρακμή της, ανθρώπινες στιγμές και μυστικά μιάς πολύ αγαπημενης συνήθειας αποτυπώνονται με λόγο και εικόνα σ’ ενα ξεχωριστό λεύκωμα από έναν άνθρωπο με πραγματικό μεράκι”.

Μερόπη Παπαδοπούλου για την Καθημερινή: Ένα βιβλίο που με εντυπωσίασε, όπως χρόνια έχει να με εντυπωσιάσει βιβλίο αυτής της κατηγορίας, ένας μικρός θησαυρός για τους μελετητές αλλά και τους απλούς παρατηρητές της πορείας της ελληνικής οινικής και γαστρονομικής κουλτούρας του κοινωνικού γίγνεσθαι της αθηναϊκής κοινωνίας”.

Πανηγύρια του Αιγαίου (2011):

Νανά Δαρειώτη από το ΒημαGourmet: “Το ζήλεψα αυτό το βιβλίο. Και για αυτόν τον λόγο έψαξα να βρω ψεγάδια του, τα λάθη σε εκείνα τα σημεία τουλάχιστον που είχα γνώση, ν’ ανακαλύψω το στραβό. Αντ’ αυτού χάθηκα στις σελίδες του. Γέλασα, ξαφνιάστηκα, θυμήθηκα, ανέτρεξα σε πηγές, συγκινήθηκα, έδωσα υποσχέσεις στον εαυτόν μου και στο τέλος πάλι ζήλεψα. Που δεν ήμουν εκεί και εγώ, ή που σε κάποια από τα πανηγύρια που συμμετείχα δεν έδωσα την πρέπουσα σημασία και προσοχή”.

Hλίας Προβόπουλος από την Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας:” To βιβλίο είναι το αποτέλεσμα μιά μακρόχρονης έρευνας, με σκοπό την αποτύπωση του τεράστιου πλούτου των πανηγυριών, που αποτελεί μέρος του άυλου πολιτισμού των νησιών του Αιγαίου, και έρχεται να καλύψη ένα μεγάλο κενό στη βιβλιογραφία…Οι συνεντεύξεις του δεν ήταν συμβατικές…σιγά-σιγά στα καφενεία μαζευόταν κόσμος, τα κεράσματα διαδεχόταν το ένα το άλλο, και άρχιζε το γλέντι κι ο χορός…κι αργότερα ο Πίττας δεν κατέγραφε το πανηγύρι αλλά συμμετείχε, γινόταν κι αυτός γλεντιστής!”

Kαφενεία της Ελλάδας (2013):

Ντόρα Ηλιοπούλου-Ρογκάν από τα Εικαστικά: “Όμως πέρα από την όποια απαρίθμηση, περιγραφή, μελέτη και πάθος με το οποίο συνέταξε τα κείμενα ο Γιώργος Πίττας, ιδιαίτερη είναι η εντύπωση που προκαλούν οι μοναδικές -από εικαστικής / αισθητικής πλευράς- έγχρωμες φωτογραφίες του. Η πάντοτε καίρια εστίαση του φακού, η χαρισματική οπτική γωνιά μέσ’ από την οποία προβάλλει και αναδεικνύεται η ιδιαιτερότητα του κάθε χώρου, η χρωματική αξιοποίηση ακόμα και της παραμικρής αλλά εύγλωττης λεπτομέρειας, η σχεδόν σχεδόν σκηνογραφική προσέγγιση αντικειμένων και, κυρίως η κοινωνιολογική και ψυχολογική  προσέγγιση των μορφών αποκαλύπτουν σε όλο το εύρος την αυτούσια ποιητική προσέγγιση του δημιουργού”.

Λαμπρινή Κουζέλη από το Βήμα-Βιβλία: “H έκδοση διασώζει εικόνες και ιστορίες 80 παλιών καφενείων από όλη την Ελλάδα, διαχρονικών τοπόσημων όπως το καφενείο του Πάρβα στη Χώρα της Αμοργού, τον Μπακόγια στην Μύκονο, ή το “αρχοντικό” Ολυμπία στο Λιστόν της Κέρκυρας. Καφενεία της ηπειρωτικής και νησιωτικής επαρχίας από την Θράκη ως την Κρήτη, στέκια παραδοσιακά αντρικά, όπου ο άνδρας δήλωνε -και σε πολλές περιπτώσεις δηλώνει ακόμα- την παρουσία του στην κοινωνία όπως  σημειώνει ο Πίττας, “χάθηκες από το καφενείο σημαίνει χάθηκες από την πιάτσα, από την κοινωνική ζωή”.

Μερόπη Παπαδοπούλου από τον Οινοχόο: “Kαι εδώ είναι η μεγάλη προσφορά του Γιώργού Πίττα. με την ικανότητά του, να αγαπάει και να “ακούει”, μας βοηθά να υφάνουμε τον δικό μας μύθο, μέσα από μια ξεφτισμένη καθημερινότητα. Και αυτό τουλάχιστον εγώ του το χρωστάω”.

Θησαυροί της Ελληνικής Γαστρονομίας (2014):

Νανά Δαριώτη: “Mε το βιβλίο του Γιώργου Πίττα του μοναχικού ταξιδευτή της Ελλάδας μετά τα προηγούμενα βιβλία του…την τρέλα του για την συνεχή περιήγηση δεν μοιάζει να καταλαγιάζει ο χρόνος…Με το βιβλίο του  Θησαυροί της Ελληνικής Γαστρονομίας ξεκινά, νιώθω, ένας νέος κύκλος καταγραφών της ελληνικής γευσής”.

Μέλισσα Στοΐλη από το ΒήμαGourmet: “Στους θησαυρούς της ελληνικής γαστρονομίας, παρουσιάζονται ένα-ένα τα προϊόντα της Ελλάδας με πολλές πληροφορίες σχετικά με τον τόπο και τρόπο παραγωγής, το πως οι συνθήκες επηρέασαν το περιβάλλον, πώς διαμορφώθηκαν οι άνθρωποι και η αρχιτεκτονική, πώς όλος ο πολιτισμός μπήκε στην κουζίνα και πως εξήλθε με αχνιστά πιάτα και γεμάτα ταψιά. Από δίπλα οι φωτογραφίες του ιδίου του Πίττα, εξαιρετικές, τόσο που δεν ξέρεις αν το δυνατό κομμάτι είναι το φωτογραφικό ή το συγγραφικό”.

Kική Τριανταφύλλη από τα Νέα: “Οι φωτογραφίες του Γιώργου Πίττα έχουν μεγάλη δύναμη. Καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του βιβλίου, στην πραγματικότητα όμως λειτουργούν ως συνοδοί των κειμένων με τα οποία ο συγγραφέας περιγράφει -όσο μεγαλόσχημο κι αν ακούγεται- την ιστορική πορεία της ελληνικής γαστρονομίας και τους κυριότερους σταθμούς της”.

 

Το ταξίδι στα αρχεία μου, στα αποκόμματα των εφημερίδων και τις κιτρινισμένες από χρόνο βιβλιοκριτικές, αλλά και στα τόσο ακιτρίνιστα σε αγάπη και φροντίδα σχόλια και παρατηρήσεις, ήταν μια βουτιά σε ένα παρελθόν είκοσι ετών. Ήρθαν στην μνήμη μου στιγμές μοναδικές που ο χρόνος όμως τις είχε σβήσει, σκηνικά όμορφα όλο συγκίνηση με  δημοσιογράφους και γραφιάδες που έχω χάσει, περιοδικά και εφημερίδες που δεν υπάρχουν πια…

Ευχαριστώ όσους κάναν τον κόπο να διαβάσουν και να πουν δυό καλά λόγια για τα βιβλία μου, και καθώς προσπάθησα να τους συμμαζέψω από τα αποκόμματα – όπου υπήρχαν ονόματα – διαπίστωσα ότι ξεπερνούσαν τους 35 και ήσαν οι: Αντύπας Μάκης, Βροντή Σελάνα, Γεωργελέ Νενέλα, Γιαννούση Νατάσσα, Γκολεμά Ντέπυ, Δαρειώτη Νανά, Zώης Νικόλας, Ηλιοπούλου-Ρογκάν Ντόρα, Καψάσκης Βασίλης, Κική Κέλυ, Κιούσης Γιώργος, Κοροβέσης Περικλής, Κουζέλη Λαμπρινή, Κουρέλλου Ντέπυ,  Μπακογιάννη Κατερίνα, Μανιάτης Δημήτρης, Νένες Γιάννης, Πατέρα Καλλιόπη, Παπαδόπουλος Λευτέρης, Παπαδοπούλου Μερόπη, Πρέκας Κώστας, Πετροπούλου Κάτια, Προβόπουλος Ηλίας, Σαλούτση Ρούλα, Σιάφκος Χρήστος, Σπίνου Πάρης, Σταματιάδου Άντζελα, Στοΐλη Μέλισσα, Τούνα Εύα, Τριανταφύλλη Κική, Φαλίδα Έφη, Χαλιακόπουλος Γρηγόρης, Χατζηνικολάου Νίκος, Χαραλάμπους Δημήτρης. Καλές γιορτές φίλοι όπου και να βρίσκεστε!

Και τώρα επιστροφή στα 5 στάδια της ικανοποιήσης της έρευνας μας.

Ικανοποίηση πρώτη: H γέννηση της προσδοκίας

Κατ’ αρχήν ο μέγας στόχος. Αυτή η απίστευτα μοναδική στιγμή. Παίρνεις ένα τεφτέρι, άδειο, εκατοντάδες σελίδες άδειες, το ανοίγεις φόρα παρτίδα και γράφεις επικεφαλίδα, στην πρώτη σελίδα, τον τίτλο του έργου: Καφενεία της Ελλάδας, Ελληνικό Πρωινό, Πανηγύρια στο Αιγαίο, Γαστρονομικές Κοινότητες κλπ. Στο μυαλό σου υπάρχουν, κύματα οι ιδέες, τα δεδομένα, αλλά σ’ένα φουρτουνιασμένο και αφηρημένο περιβάλλον. Από την στιγμή που υπάρχει το άδειο χαρτί, τα πράγματα σοβαρεύουν, πρέπει να αποχτήσουν νόημα, συνοχή, αλληλουχία. Οι πρώτες γραμμές ζορισμένες γεμάτες φόβο και ανασφάλεια, μπορεί να περιμένουν μέχρι και κάποιες μέρες…από την τέταρτη γραμμή και μετά όμως, ρέει αβίαστα το κείμενο και καταγραφονται οι σκέψεις. Μετά, μέσα στο χάος ψάχνεις συμμάχους. Υπάρχει ο Χάρτης της Ελλάδας, και κάθε του σημείο σημαδεύεται με μαρκαδόρο, από την στιγμή που υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι, να σου δώσουν την άκρη του νήματος και να σε περιηγήσουν στον χώρο. Ο Χατζηγιαννάκης στην Σαντορίνη, ο Ρουσουνέλος στη Μύκονο, ο Παπικινός στη Μήλο, ο Παλησίδης στην Θεσσαλονίκη, η Σπανού στην Ξάνθη και στα Πομακοχώρια, ο Μέγκουλας στην Κέρκυρα. Πενήντα περιοχές που έχω λίγο πολύ καταγράψει, έχω πάρει την βίζα από ανθρώπους με καντάρια γνώσεις και ήθος.  Κι εκτός των μεγάλων οδηγητών, που είναι αναγνωρισμένοι και όπου πας στα σίγουρα, έχεις και τους μικρούς άγνωστους. Εκεί ριψοκινδυνεύεις, μπορεί ο στόχος να υπάρχει ιδιοτέλεια, υστεροβουλία, αλλά  πρέπει να αποφασίσεις.

Iκανοποίηση δεύτερη: H άγρια χαρά εντοπισμού του στόχου

Χρειάζεται να  ρισκάρεις αν πρέπει να βρεις κάτι το παρθένο, το παντελώς άγνωστο, που μπορεί να σου βγει, όπως τέτοια εποχή πέρυσι στην Ελευσίνα, το χάνι του Καμπόλη, που ένας Θεός ξέρει πως βρέθηκα εκεί, σ’ ένα χάνι τελείως άγνωστο και αχαρτογράφητο. Και από την άλλη, το να κάνεις 100 χλμ για να βρεις προτεινόμενο στόχο, που όταν φτάσεις να σου πουν με καμάρι, “τυχερός είστε, μόλις κάναμε ανακαίνιση, βάλαμε νέον, πλακάκια και γρανίτες”, και να ψάχνεις στα σκουπίδια να βρεις παλιές πινακίδες , τραπεζάκια καφενείου και καρέκλες. Όλα αυτά είναι στο πρόγραμμα με την προσδοκία να βγάλεις κάτι από τα αζήτητα. Όπως κι όταν συναντάς τους καταξιωμένους και ποιοτικούς δημιουργούς , και χαίρεσαι, όταν τους γνωρίζεις προσωπικά και μοιράζεσαι τις ανησυχίες τους και τις πιο μύχιες σκέψεις τους. Σαφώς και αυτή η φάση είναι ίσως η πιό ηδονική στιγμή, γιατί είσαι σε επαφή με το θέμα, το απολαμβάνεις, το φωτογραφίζεις, το καταγράφεις, το γεύεσαι, γνωρίζεις το παρελθόν του και οραματίζεσαι το μέλλον του. Θυμάμαι πρόσφατα, σ’ ένα ταξίδι μου στην Κέρκυρα, όπου μετά από μιά αλυσίδα συνεχών επιτυχίων, κοιμήθηκα μεσάνυχτα σε μιά πανσιόν -που τη βρήκα τελευταία στιγμή- την πρώτη μέρα που άνοιγε. Το πρωί με ξύπνησαν τα χιλιάδες χελιδόνια του Αγίου Σπυρίδωνα. Ήταν μια αποκάλυψη!

Ικανοποίηση τρίτη: H στιγμή της αποτύπωσης

Μαζεύεις τα στοιχεία, φωτογραφίες, εξομολογήσεις, πληροφορίες, διασταυρώσεις από άλλους θαμώνες, πελάτες, συνεργάτες. Το πιo βασικό είναι, η καταγραφή της συνέντευξης να γίνεται  την ίδια μέρα -τουλάχιστον ο βασικός κορμός- γιατί εφ’ όσον το ταξίδι έχει πολλά ευρήματα, αν τα αφήσεις όλα για το τέλος, όλα γίνονται μαζί ένα κομφούζιο. Η στιγμή πάντως που ολοκληρώνεται, το γράψιμο, έχοντας εντοπίσει και τα καταγράψει τα καίρια χαρακτηριστικά κάθε θέματος, έχοντας επιλέξει και καθαρίσει τις φωτογραφίες, μεταξύ των οποίων αυτή του πρωταγωνιστή, τότε νιώθεις, μια άγρια χαρά, επειδη τότε νιώθεις ότι έχεις κατακτήσει το θέμα, κι ότι στον χάρτη σου, τον χάρτη σου με τους 1000 πρωτταγωνιστές, άλλος ένας  θα πάρει τη θέση του.

Iκανοποίηση τέταρτη: H δημοσίευση  του άρθρου

H ανάρτηση του άρθρου και η κοινοποίηση του είναι ίσως η πιο ευχάριστη και σύντομη φάση, καθότι μαζί της υπάρχει συνήθως μια μεγάλη ικανοποίηση τόσο από τον πρωταγωνιστή όσο και από τους φίλους του,  που με την σειρά το κοινοποιούν στους δικούς τους φίλους, και φυσικά εδώ δέχεσαι και τα πρώτα σχόλια για την επιτυχία της δουλειάς σου. Όταν το υλικό πρόκειται να ενσωματωθεί σε βιβλίο, μαζεύεται σιγά-σιγά και τα άρθρα πρέπει να έχουν υπομονή, όπως τα Σημάδια του Αιγαίου και η Αθηναϊκή ταβέρνα που περιμέναν δυό 2-3 χρόνια για να ξεμυτίσουν. Στα Πανηγύρια του Αγαίου, στα Καφενεία της Ελλάδας και στους Θησαυρούς της Ελληνικής Γαστρονομίας, τα επί μέρους άρθρα, όσα βιαζόντουσαν, βγαίναν πιο νωρίς στον αέρα να πάρουν μια ανάσα δημοσιότητας. Πάντως η πιο κρίσιμη στιγμή για αυτά, που ταξίδεψαν μόνα τους,  ήταν η ώρα της βιβλιοκριτικής από τους αρμόδιους και ειδικούς, όταν η κριτική γινόταν επί του συνόλου.

Iκανοποίηση πέμπτη: H βιβλιοκριτική

Για την βιβλιοκριτική είπαμε ήδη πολλά στην αρχή,  είναι η τελευταία φάση. Συνήθως την στιγμή  αυτή, είσαι σε άλλη κατάσταση… ταξιδεύεις αλλού, στο επόμενο βήμα, στο επόμενο project που λεν και στο χωριό μου. Και την δέχεσαι ενώ είσαι φευγάτος και συνήθως δεν προλαβαίνεις να την χαρείς, όπως απολαμβάνεις τις προηγούμενες φάσεις που είσαι ολοκληρωτικά εντός.  Κι αν πω ότι πρώτη φορά είχα τον  χρόνο να διαβάσω με ηρεμία τις βιβλιοκριτικές αυτές, δεκαετιών δεν θα με πιστέψετε! Άλλωστε γι αυτό είναι η πρώτη φορά που τις δημοσιεύω. Ο λόγος είναι απλός, δεν υπήρχε χρόνος!

Έχουμε Χριστούγεννα και το πνεύμα τους προκάλεσε πολλά όμορφα πράγματα και κυρίως μας προσφεραν έναν χρόνο πιο μεστό σε σημασίες.