Πανηγύρι της Παναγιάς στο Τραγονήσι

Αγία Παναγία μου, μικρό εκκλησιδάκι

χρόνια πολλά σε γνώρισα, από μικρό παιδάκι.

Απ’ τη Μερχιά ξεκίναγα μ’ ένα μικρό βαρκάκι

να ’ρθω εδώ στην Παναγιά ν’ ανάψω ένα κεράκι.

Στις ένδεκα του Ορνιαχτή γιορτάζει η Παναγιά μας,

μες στη σπηλιά καθόμαστε και τρώμε τα φαγιά μας.

Γλέντι μεγάλο γίνεται σήμερα στη γιορτή σου,

τα όργανά μας παίζουμε και ευφραίνου την ψυχή σου.

Κόσμος πολύς το έμαθε κι έρχεται στη χαρά σου,

τη λειτουργιά ν’ ακούσουνε μέσα από τη σπηλιά σου.

Μέσα σε δέκα στίχους ο Μιχάλης Κουνενής από τη Μύκονο, ο γνωστός Μπαμπέλης, κορυφαίος τσαμπουνιέρης των Κυκλάδων, περιγράφει παραστατικότατα το πανηγυράκι του Τραγονησιού.

H εκκλησιά της Παναγιάς γιορτάζει των αγίων Βαρνάβα και Βαρθολομαίου, 11 του Ιούνη. Η αναχώρηση γίνεται από τον Καλαφάτη και σε μισή ώρα φθάνεις σ’ έναν μικρό κόλπο, προστατευμένο κάπως από τον βοριά. Τριγύρω, ψηλά γκρεμνά, δυσπρόσιτες ακτές, μώλος πουθενά.

Μετά το δέσιμο των πλεούμενων, το ένα πλάι στ’ άλλο, κι όλα μαζί στα βράχια, αρχίζει το σκαρφάλωμα και τα πρώτα εκατό μέτρα δεν είναι ό,τι πιο εύκολο. Απότομες πλαγιές, κοφτερές πέτρες, γλιστερά χαλίκια, βάδισμα στα τυφλά.

Μετά από ένα μισάωρο περπάτημα φαίνεται η Παναγιά, ένα μικροσκοπικό κάτασπρο εκκλησάκι, κολλημένο σ’ έναν κόκκινο βράχο ανάμεσα σε δυο αιωρούμενες καππαριές, το μοναδικό πράσινο στο νησί. Ο παπάς και οι ψάλτες ίσα που χωρούν στο ναό, ενώ όλοι οι πιστοί στέκονται απέξω. Οι ψαλμωδίες αντηχούν στη ρεματιά: «Πλούσιοι επτώχευσαν και πείνασαν […]».

Μετά τη λειτουργία κατηφορίζεις κάμποσα μέτρα και φθάνεις σ’ ένα σπηλαιώδες κούφωμα μέσα στα κόκκινα βράχια, όπου στήνονται οι πάγκοι για το φαγοπότι και το γλέντι.

Οι επισκέπτες  – μόνο άντρες, γυναίκα δεν επιτρέπεται να πατήσει το πόδι της – βγάζουν τους μεζέδες τους, ο καθένας τους δικούς του. Έτσι, μαζί με τις κοπανιστές, τις λούζες, τα λουκάνικα, τα ορτύκια, τους κάθε λογής κεφτέδες και τις πίτες, τη βραστή γίδα έρχονται και οι μεζέδες σπάνιοι όπως «σούσι» ντόπιο από μπαρμπούνι, μαγιάτικο και σαλάχι ή αυγά λούτσου ροδισμένα σε βούτυρο με παναρισμένα φύλλα φασκόμηλου!

Το γλέντι ξεκινά και ο Μπαμπέλης έχει πάρει την τσαμπούνα του:

Η μέρα η σημερινή δεν είναι σαν τις άλλες,

γιορτάζει η Παναγιά μας κι είναι χαρές μεγάλες.