Ι.Ν. Κοίμησης της Θεοτόκου – Μητρόπολη Ύδρας

Με την άφιξη στο ανεπανάληπτης ομορφιάς λιμάνι της Ύδρας, ανάμεσα στα εντυπωσιακά αρχοντόσπιτα που το πλαισιώνουν εκατέρωθεν, στο κέντρο της προκυμαίας, το βλέμμα του επισκέπτη προσελκύει το περήφανο και περίτεχνο καμπαναριό του συγκροτήματος του μοναστηριού της Κοίμησης της Θεοτόκου. Εδώ βρίσκεται ο Ιερός Καθεδρικός Ναός της Κοιμήσης της Θεοτόκου που είναι η Μητρόπολη της Ύδρας, ένα Μουσείο Τέχνης, και η βασικότερη ενορία της Ύδρας.

Η ιστορία του μοναστηριού ξεκινά το 1643 όταν εγκαταστάθηκε στον ερημικό τότε χώρο του σημερινού λιμανιού μια μοναχή στον ναΐσκο του Αγίου Χαραλάμπου, και ιδρύθηκε εκεί γυναικείο μοναστήρι.

Από τα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της μονής συνδέεται η διήγηση για την αρπαγή της εικόνας της Παναγίας από κουρσάρους και το θαύμα της περιπετειώδους επιστροφής της. Έκτοτε, η εικόνα αυτή της Κοίμησης της Θεοτόκου ονομάστηκε Παναγία η Φανερωμένη, γιατί παρουσιάστηκε ξανά, και το μοναστήρι Μονή της Φανερωμένης ή απλώς Φανερωμένη ή και Μοναστήρι της Ύδρας.

Μετά την κοίμηση της μοναχής, το μοναστήρι περιέπεσε σε ανέχεια και τελικά μετατράπηκε σε ανδρικό. Το 1740 ανεγέρθηκε η Μονή Φανερωμένης και η κεντρική εκκλησία. Η έναρξη της Επανάστασης στο νησί κηρύχθηκε μέσα στο καθολικό της και εδώ ευλόγησε τα όπλα του Αγώνα ο μητροπολίτης Αιγίνης και Ύδρας Γρηγόριος.

Μετά την Απελευθέρωση, φυλάχθηκαν και προστατεύθηκαν εδώ τα Αρχεία του Κράτους, για την αποφυγή εθνικών κινδύνων, ενώ εδώ συνεδρίαζαν και οι πρόκριτοι της Ύδρας και κατέφευγαν προσωπικότητες όπως ο Κολοκοτρώνης, ο Νεόφυτος Βάμβας κ.ά. Το μοναστήρι έπαψε να λειτουργεί με το διάταγμα της αντιβασιλείας του 1833. Έγινε κατόπιν, έως και σήμερα, ο καθεδρικός ναός του νησιού.

Ως οικοδόμημα, η μονή έχει τη χαρακτηριστική διάταξη των μεταβυζαντινών μοναστηριών, με το καθολικό στο κέντρο και τα κελιά και τους άλλους βοηθητικούς χώρους περιμετρικά.

Στους χώρους του Μοναστηρίου στεγάζεται σήμερα το Δημαρχείο της Ύδρας και στο χώρο των παλιών κελιών το Εκκλησιαστικό και Βυζαντινό Μουσείο της Ύδρας που περιλαμβάνει συνολικά 183 εικόνες, ιερατικά άμφια, εκκλησιαστικά σκεύη, χειρόγραφα και παλαίτυπα, πορτρέτα των τοπικών επισκόπων από τα τέλη του 17ου αι. έως σήμερα.

Στο προαύλιο υπάρχουν οι προτομές του Λάζαρου Κουντουριώτη, του Ανδρέα Μιαούλη, του Βασιλέως Γεωργίου Α΄ και του Αντώνη Λιγνού και ο τάφος του Λάζαρου Κουντουριώτη.

Η εκκλησία είναι τρίκλιτη θολωτή Βασιλική μετά τρούλου και τα κλίτη του χωρίζονται με κιονοστοιχίες. Το μεσαίο είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, το δεξί στον Αγ. Χαράλαμπο και το αριστερό στον Αγ. Νικόλαο.

Εντυπωσιακό είναι το μαρμάρινο τέμπλο του Ναού κατασκευασμένο όλο από ατόφιο λευκό παριανό μάρμαρο με πλούσια και έντονη ανάγλυφη διακόσμηση. Στο τέμπλο βρίσκονται και οι αξιόλογες εικόνες του Ναού με πλούσια διακοσμημένα επικαλύμματα που υπήρξαν δώρα εις τον Ναό από πλούσιους Υδραίους και Ναυμάχους.

Εντυπωσιακά είναι επίσης τα δύο μαρμάρινα καμπαναριά του Ναού με πλούσιο γλυπτό διάκοσμο, το ένα εκ των οποίων διαθέτει ρολόι. Το «μικρό» ανεγέρθηκε το 1806 και το δεύτερο και μεγαλύτερο το 1874. Οι ήχοι των μεγάλων κωδώνων που κτυπούν από το Μεγάλο Κωδωνοστάσιο δημιουργούν δέος και κατάνυξη.

Υπάρχουν τέσσερις πολυέλαιοι, μεταξύ των οποίων ο θρυλικός εξάφωτος πολυέλαιος που βρίσκεται κοντά στην ωραία πύλη και κοσμείται με τις κεφαλές των Λουδοβίκων της Γαλλίας, τον οποίο όπως λέγεται, πήρε ο Παύλος Κουντουριώτης από τον πλοίαρχο Σαρκώση, ο οποίος με τη σειρά του τον είχε πάρει από τις Βερσαλλίες. Πρέπει να τονιστεί ότι όλοι οι πολυέλαιοι του Ναού και τα κανδύλια δεν λειτουργούν με ρεύμα αλλά με κεριά ή λάδι.