Ελαφόνησος

Η Ελαφόνησος είναι ένα μικρό νησάκι που βρίσκεται πεντακόσια μέτρα από την στεριά των Βάτοικων (Νεάπολη) και είναι γνωστό κυρίως για τις δίδυμες παραλίες του Σίμου και του Σαρακήνικου που θεωρούνται από τις ομορφότερες της Μεσογείου.

Η Ελαφόνησος με τους 700 κατοίκους της, μέχρι το 2011 ανήκε στην Κοινότητα Κάμπου Βοιών, του δήμου Μονεμβασιάς, αλλά από τότε αποτελεί παρ’ όλη το μικροσκοπικό μέγεθός της αυτόνομο δήμο, με σημερινή δήμαρχο, από το 2019, την δραστήρια και προοδευτική εκπαιδευτικό Ευσταθία Λιάρου. Παρότι η Ελαφόνησος είναι πλέον διοικητικά αυτόνομη, την εντάσσουμε στα αξιοθέατα του Δήμου Μονεμβασιάς γιατί είναι κρίμα οι επισκέπτες του δήμου, να μην κάνουν ένα θαλάσσιο πέρασμα 10 λεπτών για φτάσουν στον μοναδικό αυτό προορισμό.

Κατά την αρχαιότητα η σημερινή Ελαφόνησος δεν αποτελούσε νησί, αλλά τη χερσόνησο “Όνου γνάθος”, καθώς το τότε σχήμα παρέπεμπε στην όψη γαϊδουρομασέλας, σύμφωνα με τον ιστορικό Παυσανία ο οποίος στην περιήγησή του τοποθετεί την πόλη στην ποντισμένη σήμερα περιοχή της νησίδας Παυλοπέτρι. Ο αρχαίος οικισμός «Παυλοπέτρι» βρίσκεται στον υποθαλάσσιο χώρο ανάμεσα στην παραλία της Πούντας και της νησίδας Παυλοπέτρι και κρύβει μια σπάνια προϊστορική πόλη με οικιστικό σχέδιο (κτίσματα, δρόμους, πλατείες) και ένα νεκροταφείο με 60 τάφους στα βορειοανατολικά της. Η πόλη ανακαλύφθηκε το 1967 από τον Νικολάς Φλέμινγκ και την ομάδα του, οι οποίοι εντυπωσιάστηκαν από τη δομή της. Είχε διώροφα σπίτια, δρόμους, ακόμα και σύστημα διαχείρισης υδάτων και πιστεύεται ότι κατοικήθηκε από το 2800 π.Χ., στην αρχή της εποχής του Χαλκού.

Το σημερινό της όνομα η Ελαφόνησος το οφείλει στο πλούσιο κυνήγι που υπήρχε στην περιοχή από την αρχαιότητα, καθώς, όπως αναφέρεται και από τον Παυσανία, πολλά ήταν τα ιερά της Αρτέμιδας στην περιοχή και πιο συγκεκριμένα από την ύπαρξη πλήθους μικρόσωμων ελαφιών κόκκινου χρώματος. Άλλωστε και το διάσημο άγαλμα της Θεάς Αρτέμιδας στο Μουσείο του Λούβρου, που κρατά ένα τέτοιο ελάφι, έχει βρεθεί στην ευρύτερη περιοχή.

Το νησί υπήρξε ορμητήριο πειρατών και κουρσάρων τον 16ο και 17ο αιώνα, καθώς το Στενό της Ελαφονήσου βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο στο κυριότερο πέρασμα των πλοίων λίγο προ του κάβο Μαλιά και του περάσματος στο Αιγαίο πέλαγος με κατεύθυνση προς τον Ελλήσποντο και την Κωνσταντινούπολη.

Η Ελαφόνησος κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 περιλήφθηκε ανεπίσημα στο ελεύθερο στη συνέχεια κράτος, παρότι τυπικά ανήκε στην κυριαρχία της «Επτανησιακής Πολιτείας» της Μεγάλης Βρετανίας, και μετά από διάφορα πολιτικά και διπλωματικά επεισόδια (τα Παρκερικά), τον Απρίλιο του 1850, έγινε με τη βούλα ελληνική και άρχισε να κατοικείται από τους σημερινούς του κατοίκους.

Η Ελαφόνησος είναι ιδανικός προορισμός για όσους θέλουν στις διακοπές τους την γαλήνη, την αυθεντικότητα μακριά από την πολυκοσμία και τον υπερτουρισμό (την περίοδο του Δεκαπενταύγουστου τα πράγματα είναι δύσκολα, όπως και παντού άλλωστε), με πρωταγωνιστές τις παραλίες του Σίμου και το Σαρακήνικο με τα σμαραγδένια γαλαζοπράσινα νερά, τις ψηλές αμμοθίνες και τα σπάνια θαλασσόκεδρα.

Πάνω στον παραλιακό δρόμο του οικισμού που περνάει μπροστά από το λιμανάκι της Ελαφονήσου, στοιχίζονται οι ψαροταβέρνες, η μια πλάι στην άλλη, και στα δυο πεζοδρόμια εκατέρωθεν οι επισκέπτες έχουν την χαρά να απολαμβάνουν το λίκνισμα των δεκάδων ψαρόβαρκων. Και η απόλαυση αυτή συνοδεύεται από την σιγουριά ότι αν δεν φας εδώ φρέσκο ψάρι, χάρη στα 180 αλιευτικά σκάφη παράκτιου αλιείας, δεν θα μπορέσεις οπουδήποτε αλλού.

Πρωταγωνιστούν οι αστακοί, καραβίδες, οι καβουρομάνες, οι σουπιές και τα χταπόδια στα κάρβουνα ή ξυδάτα. Από φρέσκα ψάρια η σφυρίδα, η συναγρίδα, ο ροφός, ο ξιφίας, και τα μπαρμπούνια. Η σπεσιαλιτέ του νησιού είναι η κακκαβιά, η τοπική ψαρόσουπα, με βελούδινη γεύση και άρωμα χορταρικών ενώ δε λείπουν η ελαφονησιώτικη αστακομακαρονάδα και γαριδομακαρονάδα.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό έδεσμα είναι το τσαΐτι, μια παραδοσιακή πίτα από τα Βάτικα της Λακωνίας που έφτιαχναν οι τσοπάνοι με φρέσκο κατσικίσιο τυρί και δυόσμο.

Τα παραδοσιακά γλυκά της Ελαφονήσου, όπως και της Μονεμβασιάς, είναι οι σαμουσάδες (ένα είδος μπακλαβά), γλυκίσματα σιροπιαστά που γίνονται στο τηγάνι και λυχναράκια όπως αυτά που βρίσκουμε στα νησιά του Αιγαίου.